De Link, Tilburg – 7 februari 2017
Ook op deze dinsdagavond in februari kiest De Link voor een dubbelprogramma. Dit keer met violiste Diamanda La Berge Dramm in ‘De Terrae Fine’ van Georg Friedrich Haas en met trombonist Koen Kaptijn in twee stukken waarin de trombone wordt gecombineerd met elektronica en Kaptijn heel nadrukkelijk gebruik maakt van de akoestiek van de kapel.
Maar La Berge Dramm mag aftrappen. En doet dat zoals gezegd met ‘De Terrae Fine’ van Haas, wat zoveel betekent als ‘het einde van de aarde’. Haas componeerde het stuk in een afgelegen huisje in Zuid Ierland, rond de eeuwwisseling, op een moment dat het leven hem niet geheel mee zat. De titel is dan ook zeker niet alleen een geografische aanduiding, maar ook een mentale. La Berge Dramm begrijpt dat als geen ander. Het is voor haar dan ook niet zo maar een stuk. Voorafgaand aan het concert verhaalt ze hoe ze vijf jaar geleden een hele zomer met Haas werkte en dat een jaar later herhaalde. Bijzonder is wat ze zegt: Haas was allerminst spraakzaam over zichzelf en de gesprekken die ze hadden gingen vrijwel alleen maar over de technische aspecten van het stuk. Toch had ze het gevoel dat ze hem leerde kennen en dat er zich een band ontwikkelde. De kracht van muziek dus. ‘De Terrae Fine’ beluisteren is dan ook een intense ervaring, zeker als La Berge Dramm het stuk speelt. Het is prachtig om te zien hoe ze het stuk brengt met haar gehele lijf, een prachtig voorbeeld van non-verbale communicatie. Alles resoneert mee. Haas vergt dan ook het uiterste van zowel de violist als van de luisteraar. Het stuk bestaat allereerst uit een zeer lange lijn, 15 minuten, waarin de violiste het verhaal langzaam vormgeeft. Een verhaal bovendien waarin de spanning steeds verder oploopt. Een spanning overigens die deze dame letterlijk voelbaar weet te maken. Dan na 15 minuten is er de ontlading, alsof de zon doorbreekt, verklankt door een overweldigende stroom noten.
Kaptijn gooit het over een totaal andere boeg met de stukken van Collins, ‘Pea Soup II’ en Fulkerson, ‘Force Fields & Spaces’ die aaneengesmeed tot één stuk worden gebracht. De rol van elektronica is groot. In ‘Pea Soup II’ in de vorm van een langgerekte sinusgolf waar Kaptijn op trombone als het ware op varieert. Dan weer klinkend als een misthoorn, dan weer als een auto waarvan de uitlaat nodig aan vervanging toe is. Soms opwekkend, soms angstaanjagend, duister, maar altijd in een boeiende dialoog met de elektronica en met de ruimte. Kaptijn loopt niet voor niets continu door de kapel, om de akoestiek optimaal zijn werk te laten doen.
In ‘Force Fields & Spaces’ maakt hij bovendien gebruik van het verschijnsel feedback. Met de hoorn van de trombone of met zijn handen bewerkt hij de microfoon. Dit door luidsprekerboxen, op enige meters afstand tegenover de microfoon geplaatst, uitgezonden geluid wordt direct weer opgepikt door de microfoon. We noemen dit ook wel ‘rondzingen’. En wat normaal gesproken niet hoort, wordt hier juist op bewust ingezet. Een boeiend proces dat Kaptijn steeds verder uitbouwt gedurende het stuk.
La Berge Dramm mag de toegiften geven, twee. Allereerst is daar het zevende deel, ‘Der Kranke Mond’ uit Pierrot Lunaire van Schönberg. Eigenlijk voor fluit en sopraan, maar hier dus voor viool en sopaan. En ja, onze violiste kan ook zingen! Het tweede stuk is een onderdeel van een serie stukken die altviolist en componist Garth Knox aan het schrijven is voor La Berge Dramm. In het onderdeel dat ze hier speelt, staat het tokkelen op de viool centraal. Met een grote mate van vingervlugheid werkt ze zich erdoorheen. Apart om de viool ook eens zo te horen. Het heeft wel iets van folk.
In bijgaande video, gemaakt ter gelegendheid van het feit dat Diamanda La Berge Dramm in 2015 de vioolbeurs van het Kersjesfonds kreeg, vertelt ze over haar visie op viool spelen en haar samenwerking met Garth Knox: