Stadsschouwburg, Amsterdam – 25 maart 2017
Wat maakt een machthebber, een vorst, een dictator, of een gekozen president succesvol? Hoe zorgt hij dat hij de macht houdt, ook onder moeilijke omstandigheden? Het is het thema dat de Florentijnse filosoof en grondlegger van de politicologie Niccolò Machiavelli aan het eind van de vijftiende eeuw bracht tot het schrijven van ‘Il Principe’, dat vijf jaar na zijn dood, in 1502 werd gepubliceerd en sindsdien de gemoederen beroert. Het inspireerde bovendien de Amerikaanse componist Mohammed Fairouz tot het schrijven van zijn opera ‘The New Prince’. In opdracht van de Nationale Opera beleeft het zijn première tijdens het Opera Forward Festival.
Machiavelli wordt in 2032 door vrouwe Fortuna teruggehaald uit de dood, dat kan dan blijkbaar, om Wu Virtu, de dictator die dan heerst over het uit Amerika, Azië en Europa bestaande Amerasiopia van advies te dienen. Zoals zoveel andere dictators heeft ook Virtu last van opstandige burgers. Machiavelli hoeft het niet alleen te doen, Henry Kissinger wordt zijn co-auteur. De opdracht: een geactualiseerde versie van ‘Il Principe’. Of met andere woorden: wat is er zoal gebeurd sinds 1497 in het denken over macht?
Machiavelli en Kissinger beperken zich, in de drie dimensionale show die ze voor Virtu vervolgens ontvouwen en die dus de opera uitmaakt, tot een aantal willekeurig gekozen dictators en regeringsleiders uit onze geschiedenis. Hitler en Mao komen voorbij, Stalin en Poetin niet. Wel de Clinton’s, Dick Cheney en Bin Laden. En Trump, er met de haren door regisseur Lotte de Beer nog net bijgesleept. In de opera zit hij niet want die was afgelopen november reeds gereed. Allemaal heel leuk bedacht en vaak ook best grappig. Maar wat Fairouz met dit overvolle pandemonium nu echt wil zeggen, geen idee. Ja, Wu Virtu leren wat je als heerser wel en niet moet doen. Die Virtu trekt zich overigens, een dictator eigen, helemaal niets aan van Machiavelli’s raad.
Nee, de opera kan allerminst geslaagd worden genoemd. Ten eerste is het gehele pandemonium meer dan topzwaar. Als in een achtbaan denderen we zonder enige vorm van nuance door de recente geschiedenis. Er is werkelijk geen enkel personage wat daardoor in de ruim anderhalf uur meer wordt dan een bordkartonnen cliché. Ook Machiavelli niet, al komt die nog redelijk vaak aan bod. En hoe serieus Fairouz’ boodschap wellicht ook moge zijn, mede door de regie van De Beer is dit eerder een flauwe komedie dan een serieuze opera die ons tot nadenken kan stemmen.
Muzikaal heeft Fairouz evenmin veel te bieden. Ook de muziek hangt van clichés aan elkaar, is op geen enkele manier vernieuwend en doet ons meer denken aan een musical dan aan een opera. De enige echt positieve uitzondering is Joshua Hopkins die de rol van Machiavelli vertolkt. Hij zingt zijn rol magistraal maar kan in zijn eentje de opera onmogelijk redden.
‘The New Prince’ bewijst het weer eens. Een opera componeren is een vak. En in de ruim een week waarin we ‘Wozzeck’ van Alban Berg, ‘Het Sluwe Vosje’ van Leoš Janáček en ‘Intermezzo’ van Richard Strauss zagen, wordt dat meer dan duidelijk, pijnlijk duidelijk. ‘The New Prince’ zal geen blijvertje zijn. Helaas.