“What would it mean to experience the world primarly through listening?” Het is een vraag die de componist en geluidskunstenaar Michael Pisaro en zijn werk tekent. Geïnteresseerd als hij is in geluid als fenomeen en de wijze waarop het zich aan ons in al zijn alledaagsheid openbaart. En in dat geluids- of klankonderzoek gaat hij ver, getuige ook twee recente albums bij Edition Wandelweiser en Hubro.
‘Sometimes’, verschenen bij Edition Wandelweiser Records, is het eerste stuk in een serie van 34(!) stukken, de ‘Harmony Series’ waarin Pisaro zich laat inspireren door James Tenney’s ‘Swell Piece (For Alison Knowles)’, één van zijn zogenoemde ‘Postal Pieces’ die Tenney in 1970 / 71 schreef toen hij net van New York naar Californië was verhuisd. De partituur past op een briefkaart, vandaar de naam. Bij het uitvoeren van dit stuk liep Pisaro tegen de volgende uitdaging aan: “I marveled at how any group we assembled would find the ‘right’ harmony without anything being said.” Het fascineerde Pisaro zodanig dat hij de hele serie ‘Harmonies’ en dus ook ‘Sometimes’ juist op dit gegeven baseerde: Hoe bepalen de onderlinge relaties tussen de musici de harmonie? Gegeven zijn toonhoogte en toonlengte en de pauzes tussen de tonen en dat is het. Wat we in ‘Sometimes’ horen zijn elektronisch en door de menselijke stem gevormde langgerekte pulses, die elkaar afwisselen en die dus niet in toonhoogte veranderen, geen melodie vormen, geen ritme, maar wel een vreemd soort van harmonie. Het uit Spanje afkomstige Colectivo maDam, bestaand uit drie musici die elektronica bedienen en een sopraan, tekent hier voor de uitvoering. Eigen aan Pisaro’s wijze van werken is dat hij met iedere uitvoering van zijn werk in wezen een volledig nieuw stuk creëert, juist doordat hij musici zo veel ruimte geeft om tot een eigen interpretatie te komen. Hij zegt dan ook terecht over deze uitvoering van ‘Sometimes’: “It is music I would never have imagined without this group”.
Beluister hier een deel van ‘Sometimes’:
Wat voor ‘Sometimes’ geldt, geldt voor een groot deel ook voor ‘Asleep, Street, Pipes, Tones’ dat stamt uit 2009 en dat Pisaro componeerde voor basklarinet, elektrisch gitaar en tape. Ook dit stuk maakt deel uit van een serie werken, acht in totaal, waarvan ‘Asleep, Street, Pipes, Tones’ het tweede stuk is. Het stuk bestaat uit een drietal ingrediënten. Allereerst zijn daar opnames van het verkeer op de drukke weg achter Pisaro’s huis, ‘Street’, ten tweede hebben we opnames van orgelmuziek door Eva-Maria Houben, gehaald van een Edition Wandelweiser album met muziek van Burkhard Schlothauer, die soms de straatgeluiden verdiepen, de ‘Pipes’ en tot slot hebben we de ‘Tones’, de drone-achtige geluiden gevormd door de basklarinettist en de gitarist. Ook hier, net als in ‘Sometimes’ wordt het totaal gevormd door los van elkaar staande golven van tonen, die met elkaar verworden tot een harmonie. Mooi is hoe Pisaro het fragmentarische karakter zelf verwoordt, naar aanleiding van het onderdeel ‘Pipes’: “The pipe also became a metaphor for how the piece would function: like a trip in the subway from one part of a city to another. We go underground and, without seeing any of the landscape between, emerge in a totally new situation.” Een treffendere beschrijving van dit stuk en in wezen van Pisaro’s muziek is moeilijk denkbaar.”
Voor deze tweede opname van dit stuk (een eerste verscheen in 2011) bewerkte Pisaro de compositie in samenwerking met de twee uitvoerders, gitarist Håkon Mørch Stene en basklarinettiste Kristine Tjøgersen, die ‘Asleep, Street, Pipes, Tones’ uitbrachten bij het Noorse Hubro Music.
Beluister hier een fragment van ‘Asleep, Street, Pipes, Tones’: