Kunstencentrum Vooruit – Gent – 16 november 2017 (Europalia)
Europalia is een sinds 1969 bestaand, tweejaarlijks en zeer grootschalig, festival waarin iedere keer een ander land centraal staat. Tot 1989 waren dat Europese landen, maar met de keuze voor Japan in dat jaar richtte het festival zich op de gehele wereld. In 2015 stond Turkije centraal, dit jaar is dat Indonesië en in 2019 wordt het Roemenië. De gedachte achter het festival is dat “het Europese project pas zal slagen als het rekening houdt met de culturen van de lidstaten en van de wereld.” Waarvan akte. Europalia is daarbij niet zo maar een festival. Het duurt vier maanden en bestrijkt alle aspecten van de kunst en cultuur diepgaand. Evenementen vinden plaats in de grote steden van België, maar ook in andere landen zoals Nederland.
In dat totale programma is er bijna vanzelfsprekend ook veel ruimte voor muziek. En aangezien dit jaar Indonesië centraal staat, betekent dit een grote aandacht voor de gamelan. Hét instrument van dit immense land. Maar er is natuurlijk nog veel meer, zowel als het gaat om traditionele muziek als om hedendaagse muziek. Zo was er in Kunstencentrum Vooruit in Gent een gehele avond gewijd aan musici die op de één of andere wijze elektronica in hun muziek verwerken. Otto Sidharta, die de avond mocht aftrappen, is daarvan zonder meer de bekendste. Geboren in 1955 was hij in de jaren ’70 één van de initiatiefnemers van het collectief Suita, bestaand uit componisten en musici, dat het als een uitdaging zag om de hedendaagse muziek in Indonesië te promoten en een discussie- en experimenteerforum te creëren. Tevens was hij de eerste Indonesische componist die computers gebruikte voor zijn composities. ‘Lament’ dat Sidharta hier live ten gehore brengt is een goed voorbeeld van zijn werkwijze. Het stuk is een lang uitgesponnen klanksculptuur waarin de componist de kleur van de klank als uitgangspunt neemt en die geleidelijk vervormt. Zijn stijl is daarbij uiterst minimalistisch en raakt aan een westerse stroming als ambient. Alleen zit de muziek van Sidharta ingenieuzer in elkaar dan we gemiddeld genomen bij deze muziek gewend zijn. Wegdromen is op sommige momenten zeker mogelijk, maar Sidharta weet de spanning er eveneens in te houden. Neem het prachtige einde waarin een lange hoge, bijna irritante toon een duistere drone doorklieft tot ze beiden worden vervangen door iets wat nog het meest lijkt op het vervormde geluid van kerkklokken.
Klinkt Sidharta in zijn wijze van werken nog behoorlijk westers, bij Tarawangsawelas is dat veel minder het geval. Dit duo, bestaande uit Teguh Permana en Wisnu Ridwana, ontleent zijn muziek aan de muzikale traditie van het oude koninkrijk Soenda in West-Java, genaamd Tarawangsa. Centraal hierin staat het bijzondere instrumentarium dat bestaat uit de tarawangsa, een soort tweesnarige viool die verticaal wordt bespeeld, en de jentreng, een sitar met zeven snaren. Groot is het contrast met het werk van de uit Libanon afkomstige DJ en producer Rabih Beaini (aka Morphosis). Uitgenodigd door Europalia toog hij naar Bandung om er met het duo Tarawangsawelas te werken. het resultaat horen we hier en mag zeker bijzonder worden genoemd. Een prachtig moment is het duet tussen de tarawangse en Beaini’s Korg. Als een soort duistere schaduw kopieert Beaini het weemoedige geluid van het strijkinstrument. Een andere prachtige scène zit verderop. Het ritme wordt gevormd door de Korg – de lage tonen en de jentreng – de hoge tonen, terwijl de tarawangsa de meeslepende melodie speelt.
Karinding Attack creëert eveneens een mix van traditie en moderniteit. Alleen valt deze band meer in het genre van de pop dan in die van de experimentele elektronica. Karinding Attack afficheert zichzelf als ‘Heavy Bamboo’. Ze spelen een vorm van muziek die zowel elementen van de punk als de metal in zich heeft, vooral door de figuur van de zanger die kan brullen en schreeuwen als een metal zanger en tevens over de dito macho uitstraling beschikt. Hij heet niet voor niets ‘Man’. Maar wat ze bespelen zijn dus instrumenten gemaakt uit bamboe: slagwerk, diverse formaat fluiten en de karinding, een bamboe mondharp. Leuk is het zeker. Met name omdat je deze instrumenten immers niet met genre’s als punk en metal associeert. Maar veel meer dan leuk is het ook niet. Daarvoor blijft het toch iets te veel hangen in een gimmick, een persiflage.
De afsluitende set van Uwalmassa maakt echter veel goed. Dit collectief gebruikt eveneens de traditie als uitgangspunt, middels samples van traditionele instrumenten. Met name slagwerk, dat deels live wordt bespeeld en direct opgenomen, staat centraal. Maar ook veldopnames en traditionele zang vormen een onderdeel. De drie leden van Uwalmassa voegen het samen tot een eclectisch, zeer ritmisch geheel. Als je de traditionele Javaanse muziek kent, herken je de patronen, maar tegelijkertijd weet dit trio deze traditie op geheel nieuwe wijze vorm te geven, waarbij de ingenieuze ritme’s op ongewone en ook wat hoekige wijze zijn opgebouwd.
Een zeer verfrissende set als afsluiting van een zeer boeiende avond.
Beluister hier een nummer van Tarawangsawelas:
Bekijk hier een filmpje over Karinding Attack:
Beluister hier recent werk van Uwalmassa: