De Link, Tilburg – 5 december 2017
Voor een volgeladen Cenakel, bijzonder voor een concert op sinterklaasavond, speelde het sinds 2002 bestaande Prisma Strijktrio een programma waarin de natuur centraal stond. Voor de pauze stukken van Giacinto Scelsi, Salvatore Sciarinno en Linda Buckley en na de pauze ‘Textures’ van componist, fotograaf, filmer en mede organisator van De Link Merijn Bisschops. Samen brachten ze een typisch programma voor de winteravond, waarin de muziek onvermijdelijk tot contemplatie en reflectie leidde.
Giacinto Scelsi onderzoekt in zijn strijktrio de natuur van een toon. In de vier delen horen we er telkens slechts één, gespeeld door de viool, in handen van Janneke van Prooijen, de altviool, in handen van Elisabeth Smalt en de cello, bespeeld door Michiel Weidner. Maar dan wel in alle mogelijke klankkleuren. Allereerst natuurlijk doordat het trio uit drie verschillende instrumenten bestaat, maar ook doordat Scelsi optimaal gebruik maakt van de mogelijkheden in dynamiek en timbre en daarmee alle microtonale nuances van deze toon verkent. De transparantie die Scelsi hiermee bereikt heeft ontegenzeggelijk een bedwelmend en contemplatief effect op de luisteraars. Dat geldt misschien nog wel het meest in het derde deel, met name door de hoge, bijna ijselijke klank van de viool. Ook Linda Buckley denkt bij het begrip natuur in eerste instantie aan de natuur van klank. In ‘Fiol’ laat zij de drie instrumenten van het trio klinken als één snaarinstrument met twaalf snaren. Daarbij heeft zij zich laten inspireren door de Noorse hardingfele, die we ook wel kennen onder de naam Hardanger fiddle. Dit instrument lijkt op de viool maar heeft 8 of 9 snaren. Een deel daarvan noemen we resonantiesnaren, snaren die mee klinken met de aangestreken snaar. Buckley bereikt in ‘Fiol’, een sterk op de volksmuziek geënt stuk, een soortgelijk effect.
Salvatore Sciarinno’s bureau, zo vertelt Weidner ons, kijkt uit over zijn tuin en de componist is dan ook sterk beïnvloed door datgene wat wij over het algemeen bedoelen als we het over de natuur hebben: het buitenleven. Sterker nog Sciarinno ziet zijn muziek als onderdeel van de natuur. In ‘Codex Purpureus’ vangt hij die natuur op wonderlijke wijze in klank. En veel verbeeldingskracht is er niet nodig om in die muziek te horen wat er in zijn tuin plaatsvindt. We horen de wind, de insecten, het geritsel van bladeren en het kraken van hout. Met dit ‘Codex Purpureus’ schreef Sciarinno een dromerig stuk dat ons weer doet verlangen naar het voorjaar.
‘Textures’ van Merijn Bisschops heeft eveneens de natuur in de betekenis van buitenleven als onderwerp. het stuk ontstond tijdens een residentie in IJsland. Bisschops zat hier twee weken in een totaal afgelegen gebied, teruggeworpen op zichzelf. De rust, sereniteit, maar ook desolaatheid zette hem op het spoor van dit stuk. Bisschops is componist, maar sinds enige jaren ook actief als fotograaf en filmer en streeft ernaar om totaalkunstwerken te creëren waarin de diverse kunstvormen op een logische en onlosmakelijke manier met elkaar verweven zijn. Met ‘Textures’ is hij daar zeker in geslaagd. Een klein aantal landschapsfoto’s voorzag Bisschops van muziek. De mooiste daarbij zijn de foto’s die doen denken aan een abstract schilderij en waarbij de componist al even abstracte muziek componeerde. Hier komt de titel ‘Textures’ optimaal in beeld. Soms ook is de connectie iets meer voor de hand liggend, golvende muziek bij een golvend landschap en het gebruik van legato techniek bij een beeld van een morenebedding. Maar in alle gevallen ontstaat er iets van een wisselwerking. Heb je soms zelfs het gevoel dat er iets verandert in het beeld, terwijl dit niet zo is. ‘Textures’ is als totaalkunstwerk dus zeker geslaagd te noemen. Muziek en beeld versterken elkaar hier bij het neerzetten van sfeer, in plaats van dat ze elkaar in de weg zitten.
De rol van het Prisma strijktrio en dat geldt ook voor de eerdere stukken, is daarbij van groot belang. Met veel finesse en gevoel brengen ze de zeer lastige stukken en weten de sfeer van de natuur, in welke betekenis dan ook, prima aan ons over te dragen.
Bekijk hier de trailer van ‘Textures’: