Meervaart, Amsterdam – 25 maart 2018 – Opera Forward Festival

Het Opera Forward festival, een initiatief van de Nationale Opera biedt operaliefhebbers de kans om in korte tijd meerdere hedendaagse opera’s te zien. We schreven dan ook reeds over de uitvoeringen van ‘Avventure di Anima e di Corpo’ en ‘Das Floss der Medusa’. Bijzonder is ook de double bill waarin ‘Trouble in Tahiti’ van Leonard Bernstein, gecomponeerd in 1951, wordt gekoppeld aan ‘Clemency’ van James McMillan, dat in 2011 in première ging. Een mooie en interessante keuze van de Amerikaanse regisseur Ted Huffman.

Want zoals dat vaker gaat met combinaties van twee korte werken die niet bij elkaar horen, zijn de verschillen vaak groter en interessanter dan de overeenkomsten. Zo ook hier. ‘Trouble in Tahiti’ en ‘Clemency’ blijken eerder elkaars spiegelbeeld dan elkaars gelijken. Om met de eerste te beginnen.  Hoe vrolijk ‘Trouble in Tahiti’ in eerste instantie ook klinkt, een komedie is dit allesbehalve. Drie als clowns uitgedoste musical karakters bezingen Suburbia:  de mooie witte huizen – beschenen door de opkomende zon, de strakke tuinen, de designinterieurs, kortom het klatergoud. Maar tijdens het ontbijt gaat het al mis en ontmoeten we de twee protagonisten Sam en Dinah met hun zoontje die nergens anders tijd voor hebben dan voor hun ruzies. We volgen hen gedurende hun dag in een serie snel op elkaar volgende scenes. Op prachtige wijze schakelt Bernstein tussen de verschillende gemoedstoestanden. Van de musical bij aanvang via een explosieve mix vol dissonanten tijdens de ruzie naar de romantisch getoonzette droom van Dinah die ze aan de psychiater vertelt om dan over te schakelen naar één van de hoogtepunten in deze tragikomische opera, de toevallige ontmoeting van de twee echtelieden en hun onmacht om iets van hun relatie te maken. De oplossing is even simpel als onmogelijk: Richt je eens primair op de ander in plaats van op jezelf!

Voor de twee echtelieden in ‘Clemency’ is dit een vanzelfsprekendheid. Abraham en Sarah, de twee figuren uit het Bijbelboek Genesis die hier ten tonele worden gevoerd koesteren hun relatie en zijn continu bezig met het wel en wee van de ander in plaats van met dat van zichzelf. Ze spreken dezelfde taal en hebben aan een enkel gebaar genoeg. De drie engelen die het echtpaar bezoeken met de boodschap dat Sarah een zoon zal krijgen worden ondanks de blijde boodschap toch met argwaan bekeken. “Who are you that you speak for God” vraagt Abraham en verderop vragen ze elkaar “Who are these angels and where do they come form?” En als blijkt dat de drie een tussenstop maken op weg om Sodom en Gomorra te verwoesten, bij MacMillan prachtig de ‘Twin Cities’ genoemd, kan dat bij geen van beiden veel enthousiasme opbrengen. Integendeel, de opofferingsgezindheid van deze mensen strekt zich ook uit naar deze steden en Abraham doet er alles aan om de drie mannen te vermurwen. Dat dit niet echt aankomt bij deze verblinde gelovigen die een bomgordel over hun zwarte pakken dragen, zal u niet verbazen. Intussen klinkt de meest wonderlijke muziek in deze veel te korte opera. MacMillan slaagt er in om werkelijk te ontroeren. Bijvoorbeeld met de strijkers in de passage dat Sarah aan Abraham laat weten dat ze echt zwanger is. De gelukzaligheid straalt van haar af en tranen schieten je in de ogen bij de wijze waarop Jenny Stafford hier aan Sarah gestalte geeft. En dit is niet de enige plaats waar het Nederlands Kamerorkest onder leiding van Duncan Ward ronduit zinderend spel levert.

En zo heeft Huffman twee verhalen samengebracht die ons iets vertellen over liefde en verdraagzaamheid, over opofferingsgezindheid en dat alleen dat leidt tot werkelijk geluk. Bernstein begreep het. Zijn suburbia is klatergoud en de drie clowns geven er prachtig vorm aan, terwijl daarachter een peilloze afgrond gaapt. MacMillan laat vervolgens zien hoe het ook kan. Hoe echte liefde alles overwint en dat ware wijsheid verdraagzaam en edelmoedig is. Kernwaarden die we in deze tijd hard nodig hebben.