De Link, Tilburg – 24 oktober 2017
Het uit Keulen afkomstige Ensemble Musikfabrik speelt sinds zijn ontstaan in 1990 een grote rol in de hedendaagse muziek en niet alleen in Duitsland. Wie de lijst met componisten aanschouwt waar zij mee hebben gewerkt wordt het wee in de buik. Om slechts een paar namen te noemen: Louis Andriessen, Sir Harrison Birtwistle, Unsuk Chin, Péter Eötvös, Brian Ferneyhough, Heiner Goebbels, Mauricio Kagel, Helmut Lachenmann, David Lang, Enno Poppe, Wolfgang Rihm, Peter Rundel, Rebecca Saunders en Karlheinz Stockhausen.
Ze verwierven faam met de uitvoering van het werk van Harry Partch waarvoor zij sinds 2013 een geheel instrumentarium hebben en bezitten op WERGO, onder de naam Edition Musikfabrik hun eigen platenlijn. Onlangs verscheen al weer het twaalfde album, ‘Stille’ genaamd. En dan staat zo’n wereldvermaard ensemble ineens in het Cenakel voor een concert van De Link. Natuurlijk niet met de gehele bezetting, maar met een deel. Het werk dat gespeeld wordt is er dan ook naar. Zes stukken, van zes grote componisten voor een kleine bezetting. Maar het zijn stuk voor stuk prachtige stukken die hier natuurlijk dito uitvoeringen krijgen.
Pianist Ulrich Löffler en violiste Hannah Weirich mogen het spits afbijten met ‘Oréad’ een stuk voor viool en piano van de componist Johannes Schöllhorn. Een opwindend duet waarin in het eerste deel korte melodische patronen elkaar in hoog tempo opvolgen, terwijl het tweede deel gekenmerkt wordt door lang uitgesponnen strijkbewegingen die op regelmatige basis doorklieft worden door de aanslagen op de piano, tot aan het eind ook de pianist overstapt op de snaren, die van de piano en het geheel iets duisters krijgt. Het verschil met ‘Run Before Lightning’ voor piano en fluit, Helen Bledsoe, is groot. Het pianospel klinkt in dit stuk van Jonathan Harvey heftig en zeer expressief gevolgd door de fluit die klinkt als een wervelwind. Een dramatisch stuk, maar ook een stuk met romantische, poëtische momenten. Bledsoe geldt als één van de beste fluitisten, zowel actief binnen de gecomponeerde muziek als binnen de improvisatie en dit stuk is haar dan ook op het lijf geschreven.
Weet u hoe de onderkant van groen klinkt? Rebecca Saunders heeft zich daar in ‘The Underside of Green’ over gebogen en het antwoord is: krassend, weerbarstig, soms met heftige uithalen. De viool zit daarbij overwegend in het hoge register, de klarinet, Carl Rosman, in het lage en de piano, hier bespeeld door Benjamin Kobler, zorgt voor de accenten. Een spannend stuk op het scherpst van de snede. En weer heel anders dan ‘Paramirabo’ van Claude Vivier. Het had ‘Paramaribo’ moeten zijn, maar toen Vivier het verkeerd gespelde woord zag, vond hij het te leuk om te veranderen. Zoals in veel stukken van Vivier is ook hier de invloed van niet westerse muziek overduidelijk aanwezig. Het is een melodisch stuk met een speels karakter. Het laatste met name doordat de pianist en de fluitiste ook met de mond vogelgeluiden imiteren en daar met de instrumenten weer een dialoog mee aangaan. Mooi is ook het ingetogen melodische einde.
Het meest hermetische stuk van de avond is ‘Chiffre IV’ van Wolfgang Rihm voor piano, cello (Dirk Wietheger) en basklarinet. Het stuk bestaat kortweg uit kleurrijke, op zichzelf staande klank erupties. Het geheel heeft iets terloops, iets onbestemds, alsof het aanzetten zijn tot een groter geheel. Het maakt het tot een apart stuk. En dan spelen Löffler, Rosman en Wietheger ‘Trio’ van Georges Aperghis. We stonden onlangs reeds uitgebreid stil bij deze componist en ook dit stuk is een goed voorbeeld van zijn muzikale taal. Een taal die sterk beïnvloed is door het theater. De drie musici samen, het lijkt wel alsof drie acteurs verwikkeld zijn in een heftige dialoog. Een lastig stuk ook, met name voor de klarinettist die een schel hoog geluid moet produceren.
U zag het reeds, een zeer afwisselend programma. Het is de verdienste van deze musici dat ze al die heel verschillende muzikale werelden kunnen verklanken en het typische idioom van de componist weten recht te doen. Meer horen van Ensemble Musikfabrik? Donderdag 23 november staan ze in het Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam. Tevens zal dit concert op een later tijdstip te beluisteren zijn via de Concertzender.