November Music – Deel 2 (Concert Recensie)

Verkadefabriek, ‘s-Hertogenbosch – 6 november 2016

raffael-plato
Plato op ‘De school van Athene’ van Raphael

De Griekse filosoof Plato had het niet zo op experimentele muziek. Hij was van mening dat het gebruik van een aantal toonladders beter vermeden kon worden, want onrust zou veroorzaken bij de luisteraar en wie weet wat daarvan kan komen. Uitzondering maakte hij voor de Dorische en Phrygische toonladders. Het is maar goed voor Plato dat hij al lang dood is. Deze tijd met zijn veelvoud aan muzikale stijlen zou alleen maar bloeddrukverhogend werken.

Louis Andriessen nam in zijn werk ‘De Staat’, dat hij componeerde in de begin jaren ’70, dit boek van Plato als uitgangspunt. En dan met name de boodschap van Plato dat muziek van invloed is op de luisteraar. Dáár is Andriessen het mee eens, waar hij het niet mee eens is, zijn de oplossingen die Plato voorstaat. Zelf zegt Andriessen over het stuk: “Ik schreef ‘De Staat’ als een bijdrage in het debat over de verhouding tussen muziek en politiek. Veel componisten zien hun werk als iets dat op de een of andere manier boven sociale invloeden staat. Ik ben het daar niet mee eens. De manier waarop je muzikaal materiaal arrangeert, de technieken die je gebruikt en het soort instrumenten waar je voor schrijft worden grotendeels gedetermineerd door je eigen sociale achtergrond en luisterervaring, en de beschikbaarheid van financiële ondersteuning”. Waar Plato juist wil indammen, zijn houding heeft opvallend veel weg van die van een dictator, kiest Andriessen juist voor losmaken. ‘De Staat’ is een werk dat van begin tot eind barst van de energie. Dwingende, minimalistische, hypnotiserende ritmes, stuwen de luisteraar vooruit in een niets ontziende stroom van klanken. Met Andriessen vier je de vrijheid en dat is nodig, meer dan ooit.

theodor-adorno-young
Theodor W. Adorno

Plato was niet de enige filosoof die zich bezig hield met politiek, verre van. Een actueler voorbeeld is Theodor W. Adorno. In 1950 hield hij zich aan de universiteit van Berkeley bezig met het fascisme. Wat maakt nu eigenlijk een fascist tot een fascist vroeg hij zich af en ontwikkelde daartoe de zogeheten F-schaal (“impliciete antidemocratische neigingen en fascistisch potentieel”). Hij formuleerde een negental kenmerken waaraan fascisme te herkennen is. De Engelse componist John De Simone heeft zich voor zijn nieuwe stuk ‘The F Scale’ door dit onderzoek laten inspireren tot een pittig stuk waaraan de blazers van I Solisti del Vento hun handen vol hebben. Maar bijzonder klinkt het, vooral melodieus met ritmische stukken waarin bijzondere klanken samen gaan: de fagot en de harp en de hoorns en de trombones. De muziek ondersteunt een gezongen tekst waarin stellingen centraal staan als: “People can be devided into two distinct classes: the weak and the strong” en “Human nature being what it is, there will always be war and conflict.” De tekst is in zeer goede handen bij de vier Noorse sopranen die samen Song Circus vormen. Dat bewees reeds de release van ‘Anatomy of Sound’ enige tijd geleden.

Beide stukken krijgen hier een prachtige uitvoering waar door het Vlaamse I Solisti del Vento, het Schotse Red Note Ensemble, het Noorse Song Circus en een paar Nederlandse solisten eensgezind aan wordt bijgedragen.

kagel-7
Mauricio Kagel

Bijzonder is ook Mauricio Kagel’s ‘Der Tribun’ met een nieuwe tekst van Dimitri Verhulst. Jan Decleir speelt een omhoog gevallen populist die wel eens even zal vertellen hoe de wereld in elkaar zit, wat daar niet aan klopt en vooral wat hij eraan wil gaan doen. Achter hem staat een kleine fanfare die het geheel zo nu en dan muzikaal mag ondersteunen. Een bonte stoet met niet helemaal, of beter: helemaal niet de goede uniformen die ook nog eens ongelofelijk vals speelt (volgens mij nog een hele kunst als je goed kunt spelen en dat is bij I Solisti del Venti zeker het geval). Het is allemaal knotsgek en lachwekkend, maar toch. In ons achterhoofd hebben we zitten dat er in het echt ook van die gekken loslopen, die toch maar mooi mensen achter zich aan krijgen, met vergelijkbare of nog veel grotere onzin. De tribuun eindigt mooi: “De toekomst werkt. De lucht klaart op. Morgen is van mij en jou.” Ja, ja.