Het blijft een succesnummer, kerstliedjes combineren met de muziek van Albert Ayler, één van de grondleggers van de free-jazz, waar saxofonist Mars Williams en zo veel anderen meer dan schatplichtig aan zijn. En na de delen één en twee van ‘Mars Williams Presents An Ayler XMas’, verschenen in 2017 en 2018 bij Williams’ eigen Soul What Records, begint het zo langzamerhand een traditie te worden. Vorig jaar verscheen deel drie bij NotTwo Records, die hier nog niet aan bod kwam en een paar weken geleden volgde deel vier bij Astral Spirits.
Ik betoonde mij op Draai om je Oren reeds enthousiast over deel 1 en deel 2, mede dankzij het feit dat Williams ermee rondreist, overal spelend met plaatselijke musici. Iets dat er voor zorgt dat ook deze twee Cd’s, of eigenlijk drie want deel vier is een dubbelalbum, iedere keer een andere bezetting kennen. Zo vinden we voor het concert in Krakow, waarvan drie stukken op deel drie zijn verzameld naast Williams, trompetiste Jamie Branch, bassist Mark Tokar, drummer Klaus Kugel en gitarist Knox Chandler, samen met Branch ook verantwoordelijk voor de elektronica. Een bezetting die vuurwerk voorspelt. Het begin van ‘The Hanukkah-XMas March of Truth for 12 Days of Jingling Bells with Spirits’ maakt het reeds waar. Als in een koortsdroom, tot Willams en Branch invallen en de Kerstsfeer zich af begint te tekenen in stemmige blazerslijnen, via een steeds sneller ritme uitlopend in de welbekende chaos. Dat blijkt een patroon en niet alleen in dit nummer.
Ook in ‘Noel Omega / ’t Was the Night Before the Frosty Island Harvest XMas’ geeft dit kwintet weer een bijzonder explosieve draai aan die melige kerstklassiekers, inclusief een voordracht door Willams. En wat daarbij het meest opvalt is het onbekommerde speelplezier, het grote enthousiasme waarmee deze musici deze bijzondere combinatie van eigenlijk niet bij elkaar passende muziekstijlen ten gehore brengen. Maar daar blijft het niet bij. De wijze van musiceren is zeker zo bijzonder, vernieuwend en grensverleggend. Zo zitten in beide stukken en in ‘The Heavenly Home Carol of the Bells’ een aantal passages die we eerder tegenkomen in de wereld van de experimentele elektronica dan in die van de free-jazz.
Deel vier, met concerten opgenomen in Chicago en New York, doet er niet voor onder, al speelt de elektronica hier geen noemenswaardige rol. Wel komen we weer ‘The Hanukkah-XMas March of Truth for 12 Days of Jingling Bells with Spirits’ tegen, het stuk werd zowel in Chicago als in New York gespeeld. En natuurlijk klinken alle drie de uitvoeringen totaal anders. Onder andere doordat Williams zich in Chicago liet vergezellen door Josh Berman op cornet, Jim Baker op piano, altviool en analoge synthesizer, Kent Kessler op bas, Brian Sandstrom op gitaar, bas en trompet, Katinka Kleijn op cello en Steve Hunt op drums, die overigens dit stuk mag openen. Verder vallen hier zeker de bijdrages van altviool, cello en contrabas op, het lijkt soms wel hedendaagse kamermuziek. En oh, ja hier komt ook nog ‘Oh Dennenboom’ voorbij. Voor het concert in New York bond hij trombonist Steve Swell, bassist Hilliard Greene, drummer Chris Corsano, gitarist Nels Cline en cellist Fred Lonberg-Holm aan zich. Vermeldenswaard hier is de prachtige en zeer onstuimige solo van Cline, naast de spannende bijdrages van Williams en Swell.
‘Noel Omega’ vinden we op deze Cd eveneens twee keer, maar hier gecombineerd met ‘Change Has Come For The Three Kings Who Lit The Tiny Candles’, met als toevoeging ‘In Chicago’, respectievelijk ‘In NYC’. En wederom betreft het spraakmakende uitvoeringen, waarin mierzoete melodieën gekruid worden met dwarse uitspattingen. Een ander mooi voorbeeld van uitersten is ‘Did You Hear They Found Light In Darkness Looking For Chestnuts?’ uit het concert in New York, waarin stemmige momenten worden afgewisseld met heftige partijen.
Van deel 4 zijn enkele stukken te beluisteren via Bandcamp, het album is daar ook te koop: