De Amerikaan Steve Swell behoort al enige decennia tot de belangrijkste trombonisten in de free jazz. Wie de lijst met musici bekijkt waar hij in de loop der tijd mee samenwerkte kan enig gevoel van ontzag niet onderdrukken. Ook voor twee recente albums, waarin Swell deel uitmaakt van een sextet onder zijn leiding is dat het geval. We hebben het over ‘The Center Will Hold’ dat verscheen bij NotTwo Records en ‘Astonishments’ dat uitkwam bij Rogue Art.

Echt veel trombonisten kennen we niet in de free jazz. De Duitsers Albert Mangelsdorf en Johannes en Konrad Bauer natuurlijk, de Engelsman Paul Rutherford en laten we onze eigen Wolter Wierbos niet vergeten. Maar veel zijn het er niet en zeker niet in de VS, maar Swell hoort erbij. En ook met deze twee albums weet hij wederom te verrassen. Allereerst met ‘The Center Will Hold’ waar naast Swell de (alt)violist Jason Kao Hwang, cellist Fred Lonberg-Holm, beiden ook te horen op elektronica, pianist en organist Robert Boston, drummer Andrew Cyrille en Ariel Bart op mondharmonica tegenkomen. Het is Cyrille die de toon zet in ‘Celestial Navigation’ met lange solomomenten, doorsneden met langgetrokken lijnen, bigbandjazz combinerend met experimentele elektronica. Dan breekt Swell er doorheen met een onnavolgbare, bijzonder abstracte solo, de nevels even verjagend. Het blijkt een constante op dit boeiende album; aan de ene kant die strak gearrangeerde akkoorden, het mooiste voorbeeld is ‘Robo Call’ en aan de andere kant heftige erupties van klank.

In het titelstuk, ‘The Center Will Hold’ horen we Swell in een iets melodieuzere bijdrage, gevolgd door een prachtig treffen van Boston en Cyrille. De beide strijkers en Bart gaan de dialoog aan op ‘Mikrokosmos II’ en ‘Laugh So You Don’t Cry’ en vooral in dat laatste stuk schittert Bart in een opvallend melodieuze mondharmonicasolo. Tot slot van dit album horen we Swell uitgebreid in ‘Spontaneous Protocols’, strak begeleid door de rest van dit wonderlijke sextet, gevolgd door hectische klanken van de beide strijkers en wederom een prachtige bijdrage van Bart. Waarom horen we de mondharmonica overigens niet vaker in de free jazz?

Voor ‘Astonishments’ breidde Swell zijn kwintet Soul Traveler, Jemeel Moondoc op altsax, Dave Burrell op piano, William Parker op bas en Gerald Cleaver op drums uit met de vocaliste Leena Conquest voor twee nummers. En ook dit album bevat door Swell gecomponeerde stukken, al dan niet in opdracht. Conquest horen we, half zingend, half pratend al direct in het titelstuk ‘Astonishments’, een deel van het uit 2017 stammende ‘If Trains Could Speak’. Opvallend melodieuze muziek, zeker in vergelijking met het hierboven besproken ‘The Center Will Hold’. Burrell trekt op samen met Conquest; Parker en Cleaver begeleiden met schwung; Swell en Moondoc zorgen voor afwisseling. In ‘Sketch#7’ belanden we weer vol in de free jazz, met andermaal een heerlijk schurende bijdrage van Swell, op dat ritme van Parker en Cleaver dat we inmiddels zo goed kennen. Ook weer mooi terug te horen in die solo van Parker. En dan die dialoog tussen Swell en Burrell in het vrij stevige ‘The Seldom Heard’, niet te versmaden. ‘For Mondays’ biedt Moondoc een podium, prachtig zoals hij en Swell hier met elkaar een pittig gesprek aangaan, terwijl we op de achtergrond die ritmemachine gewaar worden. Conquest horen we weer in ‘Being Here’, een onderdeel van ‘Being Here! America is Not an Abstract Concept’, een compositie uit 2006. Andermaal een mooi voorbeeld van het switchen tussen strak gecomponeerd en bijzonder experimenteel. Tot slot klinkt ‘Morphogenesis’, krachtige blazerslijnen op een pittig ritme, met hoofdrollen voor Cleaver en Burrell.