Diverse locaties, Den Bosch (November Music) – 7 november 2021

Een hoogtepunt tijdens November Music is altijd weer de Kunstmuziekroute op de eerste zondag. Helaas duurt die maar één middag met een overaanbod aan concerten. Echt zo’n middag waarop je meer mist dan meemaakt, wat vooraf plannen dus noodzakelijk maakt. Ik koos voor hedendaags gecomponeerd en dan ook nog eens voor solostukken. Morgen hier aandacht voor twee stukken van festivalcomponist Rebecca Saunders en nu voor stukken van andere componisten, uitgevoerd door contrabassist Florentin Ginot, violiste Emma Breedveld en harpiste Doriene Marselje.

In Ginots set, waarin hij stukken speelde van Saunders, Milica Djordjevic, Georges Aperghis en Wilbert de Joode, viel het titelloze stuk van die laatste nog wel het meeste op. En niet alleen omdat we bij het horen van de naam van De Joode niet primair denken aan gecomponeerd werk. We kennen immers de man zijn liefde voor de vrije improvisatie,  iets dat overigens ook in dit markante stuk terecht kwam. Maar wat hier het meest opviel was de partituur en daarmee samenhangend de rol van het toeval. De Joode werkt ook als meubelmaker en gebruikt bij het zagen houtjes om zijn zaagwerk goed te geleiden. In die houtjes ontstaan zaagsneden, puur willekeurig. Soms enkele, maar vaker meerdere, omdat je nu eenmaal niet iedere keer een ander houtje pakt. Die houtjes, door Ginot gerangschikt, kregen hier ineens de functie van aanwijzers, een driedimensionale partituur. Belangrijker nog, het leidt tot mooie muziek, waarin pizzicatospel gepaard gaat met getik en geklop op de kast, met een ritmisch geheel tot gevolg. Volgende keer zet hij de blokjes weer anders neer en zie daar, een ander stuk. Twee andere stukken maken evengoed indruk en meten de veelzijdige kwaliteiten van deze bassist zonder meer uit. We horen de honden in het experimentele ‘Do you Know how to bark?’ van Djordjevic en ‘Obstinate’ van Aperghis, waarin we Ginot ook in een vocale rol horen, bevat dat heerlijk explosief theatrale waar Aperghis’ muziek zo bekend om is.

Breedveld brengt maar één stuk, ‘Heat and Memory’, een opdrachtwerk van de Canadees-Hongaarse slagwerker en componist Gábor Tarján. Strikt genomen geen solostuk omdat Tarján de live elektronica voor zijn rekening neemt, maar omdat dit deels bestaat uit ter plekke opgenomen vioolklanken en de rol die Breedveld speelt allesbepalend is, schaar ik ook dit stukt onder de solostukken. Het is echter niet alleen een muziekstuk, het is ook een performance. Dat blijkt direct aan het begin als Tarján ons welkom heet en ter introductie een paar woorden wil zeggen. Logisch, er is geen programma en dan ligt dit voor de hand. Maar dan stormt ineens Breedveld binnen en begint Tarján weer opnieuw. Hier klopt iets niet denk je en de intuïtie blijkt juist: Tarján blijft zijn welkomstboodschap en aankondiging herhalen, maar wijzer worden we niet. Zo krijgt dit stuk iets van een persiflage op een recital. In de muziek blijkt er echter ook nog iets anders belangrijk en dat is onze omgang met het begrip tijd. Het krijgt gestalte door elektronische opnames van kerkklokken, maar ook door het terughalen van eerder gespeelde fragmenten en die samenvoegen met nieuwe. Het geheel wint hierdoor niet alleen aan complexiteit, maar ook aan spanning.

Marselje heeft de lockdown gebruikt om samen met Tango Soundsystem van de TU Delft een interactieve lichtinstallatie te ontwerpen die reageert op de klank van haar harp. Nu ben ik niet zo weg van muziek ondersteunende trucs bij concerten, het leidt vaak eerder af dan dat het wat toevoegt, maar dit pakt verrassend smaakvol uit en voegt echt iets toe aan haar performance. Drie zeer verschillende stukken speelt ze in het half uur dat ze heeft: ‘In Balance’ van de Zuid Koreaanse componist Isang Yun, ‘Stanza II’ van Toru Takemitsu en het speciaal voor haar geschreven ‘Apple on the Sideboard’ van Piet-Jan van Rossum. Het stuk van Yun is het meest klassiek en valt vooral op door de prachtig uitgebalanceerde klankwereld die de componist hier creëert. Een prima stuk om een recital mee te openen. Van Rossum zoekt meer de grenzen op van het instrument en laat Marselje een groot aantal verschillende technieken toepassen. Takemitsu gaat aansluitend met ‘Stanza II’ nog een paar stappen verder en integreert het geluid van de harp met opnames van vogels en straat rumour tot een onlosmakelijke eenheid.

Bekijk hier opnames van ‘Do You Know How to Bark?’ en ‘Apple on the Sideboard’: