Het Adam Mickiewicz Institut is een Poolse cultuurinstelling met als missie de interesse in de Poolse cultuur te ontwikkelen. Daar past bij dat ze onlangs drie portret Cd’s bekostigden bij het prestigieuze Kairos Music. Als uitvoerder kozen ze niets minder dan Klangforum Wien, nog altijd één van de belangrijkste ensembles binnen de hedendaags gecomponeerde muziek. We krijgen zo een mooie inzage in de muziek van Aleksandra Gryka, Marcin Stańczyk en Cezary Duchnowski.
Aleksandra Gryka is geboren in 1971, studeerde compositie in Kraków, deed mee aan compositieklassen van IRCAM – iets dat je zeker terug hoort in de vijf stukken op dit album, al speelt elektronica hier geen rol – en is inmiddels zo’n twintig jaar actief als componist. Reeds in ‘Youmec’, een bijzonder stuk voor klavecimbel en ensemble uit 2006, horen we die typische klankwereld die we vaak eerder associëren met elektronica dan met akoestische instrumenten. Een speels stuk ook, waar abstractie en ritmiek elkaar op boeiende wijze aanvullen. Gryka’s muziek zit ook vol contrasten zo leert het titelstuk ‘Intercialcell’, uit 2003. Bijzonder ingetogen passages, met vliedende klanken, worden afgewisseld met korte, heftige uitbarsingen. Het verleent de stukken een aangename spanning. ‘Emtyloop’ uit 2020 kent een hechtere structuur dan de twee voorgaande, opvallend zijn de slepend, schurende passage halverwege en de veelkleurige klankwolk tegen het einde. Prachtige vergezichten in klank schetst Gryka ook in ‘einerjedeneither’ uit 2011 en ook hier valt de invloed van elektronische muziek op. Tot slot klinkt ‘Mutedisorder’ uit 2015, een stuk op de grens tussen geluid en stilte, een onderzoek naar de aard van klank.
Marcin Stańczyk, eveneens geboren in 1977, studeerde zowel rechten als muziek, dat laatste in Łódź, Rome en Parijs. Op ‘Mosaïque’ staan de stukken in chronologische volgorde, te beginnen met het uit 2006 stammende ‘Geysir-Grisey’, een opvallend stuk, waarin Stańczyk zich zeker schatplichtig betoont aan de componist waar het zijn titel aan ontleent: Gérard Grisey. Een fijnzinnig microtonaal klanklandschap ontvouwt zich, alleen minder abstract dan dat we bij Grisey gewend zijn. Bijzonder is de explosie aan pianoklanken tegen het einde. ‘Sighs’ betekende voor Stańczyk in 2012 de doorbraak, met name door het winnen van de prestigieuze Toru Takemitsu Composition Award. Terecht, want dit is een bijzonder spannend stuk met een zeer kleurrijke, microtonale klankwereld. Uit hetzelfde jaar stamt het titelstuk ‘Mosaïques’, voor cello en elektronica, wederom een bijzonder klankspel. ‘Bind Walk’, uit 2015 vangt aan met percussie, gelijkend op vallende druppels, iets dat verderop deel gaat uitmaken van een zeer dynamische klankwereld, waarin de natuur een grote rol speelt. Tot slot klinkt ‘Afterhearings’ uit hetzelfde jaar, een stuk voor fluit, klarinet, cello, gitaar en piano. Aanvankelijk vrij abstract draait het stuk halverwege om naar verfijnd ritmisch.
Cezary Duchnowski is van 1971. Naast componist is hij ook uitvoerend musicus, actief achter de piano en met elektronica, zowel van partituur als improviserend. Zo geeft hij met vocaliste Agata Zubel recitals voor computer en stem. Zubel horen we ook in ‘WELOVELIVE’, voor stem, ensemble en elektronica uit 2019, één van de vier stukken waarin elektronica een belangrijke rol speelt. De stempartij is zo te horen niet echt op een tekst gebaseerd, veeleer vormen deze klanken een onlosmakelijk geheel met alle andere klanken. Het is bijzonder levendige muziek die Duchnowski maakt, met vaak bijzondere effecten, zo speelt in ‘Drone Music’ de fluit een zeer belangrijke rol, naast de gruizig ritmische klanken van ensemble en elektronica, waarbij met name dat laatste bijzondere effecten oplevert. De enigszins bevreemdende klankwereld vinden we ook in het van vorig jaar stammende titelstuk van dit album, ‘phonoPhantomatics’. En ook hier weet Duchnowski weer een perfecte synthese te creëren tussen traditie en moderniteit, waarbij zijn werk als improviserend musicus nooit ver weg is.
De albums zijn te beluisteren via Spotify, respectievelijk IDAGIO: