Iemand die ik nu niet direct associeer met het strijkkwartet is de vooral als jazz trompettist bekend staande Wadada Leo Smith. Maar laten we zeggen, hier louter als jazz trompettist bekend staande, in de VS is dat inmiddels al een geheel ander verhaal. Gelukkig wordt Smith daar al meer en meer primair gezien als componist. En ja, onder andere van strijkkwartetten. Twaalf inmiddels. Het Finse TUM Records bracht ze onlangs, gespeeld door het RedKoral Quartet, uit middels een fraaie uit zeven Cd’s tellende box.
En verwacht hier geen jazz, met een strijkerssausje. Het gaat hier, direct al in het eerste, om serieuze kwartetten, zonder meer thuishorend binnen de hedendaagse gecomponeerde muziek, dat Smith ook actief is binnen de avant-garde jazz als trompettist hoor je hier nergens in terug. In die eerste, hij begon er reeds in 1965 aan, maar ronde het pas af in 1982, brengt hij een hommage aan vier zwarte componisten, die we natuurlijk geen van allen kennen: Ulysses Simpson Kay, Thomas Jefferson Anderson, Jr., Hale Smith en George Theophilus Walker. En klinkt dit eerste nog vrij traditioneel, het tweede, stammend uit dezelfde tijd, klinkt al een stuk experimenteler. Eén van de mooiste is het derde, bijgenaamd ‘Black Church: A First World Gathering of the Spirit’, stammend uit 1995. Vooral het zeer sfeervolle eerste deel is zeer de moeite waard. In het vierde kwartet, Smith voltooide het in 2001, voegde hij in het tweede, vierde en vijfde deel een harp, Alison Bjorkedal, toe. De bijdrage is spaarzaam, maar voegt op essentiële momenten net even iets meer kleur toe.
Het vijfde, ‘In the Diaspora –Earthquakes and Sunrise Missions (Dedicated to Haki R. Madhubuti)’, het zesde, ‘Taif: Prayer in the Garden of the Hijaz’, het zevende, ‘Ten Thousand Ceveus Peruvianus Amemevical (In remembrance of Dorothy Ann Stone)’ en het achtste kwartet, ‘Opuntia Humifusa’ bestaan alle vier uit één deel. Strikt genomen is alleen de vijfde een onvervalst kwartet, in het zesde horen we ook Anthony Davis op piano, Lynn Vartan op percussie en Smith zelf op trompet, in het zevende krijgt het kwartet gezelschap van gitarist Stuart Fox en in het achtste horen we naast wederom Smith, bariton Thomas Buckner. Met name dat zesde kwartet uir 2007, eigenlijk dus een septet, is een bijzondere compositie geworden, waarin we voor het eerst die avant-garde jazz kant van Smith enigszins terughoren. En bijzonder is natuurlijk ook dat we hier Smith zelf voor het eerst aantreffen. Het spel van Fox vormt een prachtige toevoeging in het opvallend ingetogen zevende kwartet, vooral het begin is wonderschoon, terwijl de toevoeging van Buckner aan het achtste eveneens een bijzondere vondst genoemd kan worden.
De overige vier kwartetten, door Smith allemaal gecomponeerd of afgerond in het vorige decennium, zijn weer geschreven voor alleen een strijkkwartet. De kwartetten nummer negen en tien zijn relatief kort, maar dat tiende kwartet, ‘Angela Davis: Into the Morning Sunlight’ bevat wel een bijzonder spannende, ritmische passage. Het elfde kwartet is veruit het langste uit dit deel van het oeuvre van Smith, met ruim anderhalf uur beslaat het twee Cd’s. Het bestaat uit negen delen, ieder voorzien van een titel. Vaak hommage brengend aan zwarte musici en componisten, zoals Smith dat ook al eerder deed. Een prachtig, vrij abstract, maar soms ook wat weemoedig kwartet. Tot slot klinkt het twaalfde kwartet, dat Smith voltooide in 2018, qua sfeer een voortzetting van dat elfde.
Tot slot nog dit: Wie gaat dit geweldige kwartet naar Nederland halen om deze prachtige stukken hier live uit te voeren? Of is er een Nederlands strijkkwartet dat dit repertoire wil instuderen? Het zou een terecht eerbetoon zijn aan deze grote componist.