Geblässehalle, Duisburg (Ruhrtriennale) – 3 september 2022
De elektrische gitaar dankt zijn faam aan de popmuziek en dan meer specifiek aan de rock van de eind jaren ’60, begin jaren ’70 van de vorige eeuw, al komen we dit instrument natuurlijk ook in andere genres als blues en jazz tegen. In de gecomponeerde muziek speelt de elektrische gitaar echter een veel kleinere rol, daar horen we vaker de akoestische gitaar. Het programma dat de vermaarde gitarist Yaron Deutsch, onder andere de oprichter van Ensemble Nikel, verzorgt tijdens deze Ruhrtriennale, met muziek van Chaya Czernowin, Raphaël Cendo en Pierluigi Billone, is alleen daarom dus al de moeite waard.
Maar ook muzikaal valt er in deze drie, zeer verschillende stukken, veel te genieten. Allereerst in Czernowin’s ‘Knigths of the Strange’ uit 2015, voor elektrische gitaar en accordeon, waarin we naast Deutsch Marie-Andrée Joerger horen. Czernowin verkent hier duidelijk de klankmogelijkheden van beide instrumenten en kiest daarbij over het algemeen voor onorthodoxe technieken. Joerger haalt de meest onverwachte klanken uit de balg door er op te kloppen, langs te strijken en deze op andere wijzen te beroeren, terwijl Deutsch zijn snaren beklopt. Typisch voor Czernowin zijn ook de grote contrasten, de onverwachte klankuitbarstingen en de momenten van noise die ze afwisselt met klanken die tegen de stilte aanleunen, zoals de laatste subtiele noten aan het einde.
Cendo’s ‘Coffin Bubbles Blue’ valt allereerst op door de bezetting van het Ensemble Linea, hier onder leiding van Yalda Zamani. De combinatie van elektrische gitaar, contrabasfluit, sheng, harp, cimbalom, theorbe en elektronica, waarachter Cendo zelf plaats neemt, is nu niet bepaald een alledaagse. Het leidt al snel tot een intens klanklandschap vol opwindende klanken, waarin vooral de tegenstelling akoestisch – elektrisch opvalt. Verder vallen ook hier de contrasten op, tussen aan de ene kant verglijdende klanknevels en aan de andere kant overdonderend, tegen rock aanleunend gitaarspel. Prachtig ook hoe Deutsch hier de galm inzet, op hoogtepunten leidend tot een steeds verder toenemende spanning. Verderop in het stuk gaat ritmiek een rol spelen, een ritmiek met een vrij dwingend karakter, Dat alles leidt tot een fantasievolle, maar zeker ook een ietwat bevreemdende klankwereld.
‘Sgorgo Y’ van Billone is voor sologitaar. Het maakt deel uit van een cyclus, met daarin ook ‘Sgorgo N’ en ‘Sgorgo oO’, verwijzend naar letters in Deutsch’ naam, waar Billone de stukken voor schreef. Bijzonder aan alle drie is dat de gitarist de noten speelt met de linkerhand terwijl hij met de rechterhand de tremelo arm bedient. Voorafgaand aan het stuk meldt Deutsch dat hij het stuk wil opdragen aan pianist Ulrich Löffler, één van de kernleden van Ensemble Musikfabrik. Enige dagen geleden overleed hij na een kort ziekbed. Met zijn duistere inslag en bijzonder intense gitaarspel is dit een ideaal stuk voor een in memoriam. Op menig moment creëert Billone hier een overweldigend en bijzonder gelaagd klanklandschap. Vibratie, zie die rechterhand die continu de tremelo arm bedient, speelt daarbij een allesbepalende rol in dit stuk.
Bekijk hier eerdere uitvoeringen van ‘Coffin Bubbles Blue’ en ‘Sgorgo Y’: