John Cage blijft ook voor uitvoerders in trek. Besprak ik gisteren Cd’s van Alexei Lubimov en het Lets Radio Koor, vandaag sta ik stil bij een historische opname door Zeitgeist van ‘Music for [4]’, als download uitgebracht door Neuma en besteed ik aandacht aan een recent album van Apartment House, uitgekomen bij Another Timbre. Na hun veelgeprezen box met alle ‘Number Pieces’ voor een bezetting van tussen de vijf en dertien musici, komen ze nu met een uitvoering van ‘Two’, een ander ‘Number Piece’, ‘Thoreau Drawings’ en ‘Hymnkus’.
zoals al eerder opgemerkt biedt het werk van Cage de uitvoerders vaak veel mogelijkheden, zo ook bij dit ‘Music for [4]’. Een bijzondere uitvoering overigens, aangezien het hier de wereldpremière van het stuk betreft, tijdens de Zagreb Biënnale op 21 april 1985, in wat toen nog Joegoslavië was en nu Kroatië. Niet alleen de musici hebben optimale vrijheid, het stuk kan ook worden gecombineerd met andere stukken, in dit geval twee teksten, voorgedragen door Cage zelf. In ‘Mushroom et Variationes’, een deel uit ‘The Guests Go Into Supper’ horen we hem vooral spreken, in ‘Muoyce’, uit ‘Writing for the Fifth Time Through Finnegans Wake’ zingen. Los van dat het een genoegen is om Cage zelf hier te horen, passen de teksten prachtig bij de muziek, alsof het niet anders kan zijn dan zo. Het is soms net alsof de muziek dient als aanvulling op de muziek, terwijl er natuurlijk in de meeste gevallen sprake is van toeval, een begrip waar Cage graag mee werkte. Het [4] in de titel van het stuk slaat op het aantal uitvoerders, de instrumentatie is vrij. Aangezien het hier om het ensemble Zeitgeist gaat horen we twee percussionisten: Jay Johnson en Joseph Holmquist, Robert Samarotto op klarinet en saxofoon en Gregory Theisen op piano.
Het meest bijzondere aan de Cd van Apartment House is de uitvoering van het zelden uitgevoerde ‘Thoreau Drawings’ uit 1987, of om compleet te zijn”: ‘Score (40 Drawing by Thoreau) and 23 Parts (for any Instruments and/or Voices): Twelve Haiku followed by a Recording of the Dawn at Stony Point, New York, August 6, 1974’. Cage maakte een partituur door vormen over te nemen uit tekeningen van Henry David Thoreau en die te verwerken in een schema, zes rijen van respectievelijk vijf, zeven en vijf kolommen, de vorm van een Haiku volgend. Met alle berekeningen, duidelijk uitgelegd bij de Cd, komen we op een lengte van 13:36, gevolgd door die genoemde veldopnames, gemaakt door David Behrman, van dezelfde lengte. Instrumentatie dus vrij, Apartment House koos hier voor cello, twee violen, keyboard, altfluit, klarinet en basklarinet, zeven musici dus. Ook in dit werk zit dus een grote toevalscomponent, iets dat we ook duidelijk terug horen in de muziek. Bijzonder is ook dat de stukjes muziek ieder vierendertig seconden duren, iedere keer gevolgd door een even lange stilte, een bijzondere gewaarwording. Maar ook door het toevoegen van de veldopnames stelt Cage dat alles muziek is, als je het erin wilt horen.
De twee andere stukken worden wat frequenter gespeeld, maar ook deze uitvoeringen voegen beslist nog het één en ander toe. Mede dankzij de grote vrijheid die Cage de uitvoerders biedt. Zo is ‘Two’ weliswaar voor fluit en piano, we horen Kathryn Williams en Mark Knoop, maar geeft Cage bij ‘Hymnkus’ ‘chamber ensemble’ als aanduiding, door dit ensemble vertaald in cello, viool, altfluit, klarinet, basklarinet en piano. Een overigens prachtig harmonieus stuk, heel anders van karakter dan dat ‘Thoreau Drawings’. Maar de Cd opent met een prachtige uitvoering van het zeer stemmige ‘Two’. Apartment House en John Cage, het blijkt weer eens een fantastische combinatie.
Via Bandcamp zijn ‘Music for [4]’ en ‘Two’ te beluisteren, alsmede een fragment van ‘Hymkus’. Download en Cd zijn hier ook te koop: