Vorige maand beleefde ‘Displacement’ zijn première in Den Haag, een nieuw stuk van de componist Merijn Bisschops, speciaal geschreven voor de in hedendaags gecomponeerde muziek gespecialiseerde pianist Saskia Lankhoorn. Zoals gewoonlijk beperkt Bisschops zich ook nu niet tot dit akoestische instrument, maar laat hij het een ingenieuze relatie aangaan met elektronica en video. Al speelt dit laatste vanzelfsprekend geen rol op de in eigen beheer uitgebrachte LP.

Laat ik me dus vooral beperken tot de muziek. De titel ‘Displacement’ ontleende Bisschops aan een fenomeen in de psychologie dat voor het eerst werd beschreven door Sigmund Freud. In het Nederlands noemen we het wel ‘verplaatsing’ of ‘verschuiving’. Simpel gezegd betekent het dat je een emotie niet uit naar de persoon die deze emotie veroorzaakt, maar aan iemand anders die er op zich niets mee te maken hebt. Dus je zegt niets tegen je baas die je onheus bejegend, maar reageert het ’s avonds af bij je partner. In de compositie van Bisschops wordt de partij voor de piano, gespeeld door Lankhorst, ‘verplaatst’ naar een soundtrack, verklankt middels elektronica.

‘Displacement 1’ is oorspronkelijk speciaal gemaakt voor de bijzondere vorm en akoestiek van het Ei, een infinity space in de Hilvaria Studio’s in Hilvarenbeek. We beginnen met een dynamisch patroon van strak herhaalde tonen die over elkaar schuiven, het heeft wel iets weg van minimal music. Soms zoekt Lankhoorn de ruimte op, het andere moment juist de begrenzing. Gaandeweg komen er pauzes die de dynamische frases van elkaar scheiden, pauzes waarin we die verplaatsing gewaar worden. Maar ook pauzes die een zekere spanning opleveren. Dat horen we nog het sterkst in de langzame delen, waarin de elektronica een onderstroom vormt voor het pianospel.

‘Displacement 2’ is in zijn geheel opgebouwd rond één centraal staande noot. Soms sterk op de voorgrond tredend, zoals in het begin van het stuk, regelmatig ook meer verborgen, opgaand in de totale structuur. Maar het meest bijzondere in dit deel is ‘de verplaatsing’ middels de elektronica. Onzuiver klinkend, als een cassettebandje dat zijn beste tijd heeft gehad. Een bijzonder deel, met name verderop als er een cadans kruipt in het pianospel en het geheel iets dwingends krijgt en verderop in die onvervalst ritmisch repetitieve passage. Kortom een bijzonder boeiend stuk waarin Bisschops andermaal laat horen tot de interessantste componisten van zijn generatie te behoren.