De Link, Tilburg – 21 november 2023

Ensemble Klang bestaat inmiddels twintig jaar en is een graag geziene gast bij De Link. Sterker nog, bij aanvang meldt gitarist Pete Harden dat het ensemble, buiten Den Haag waar het gevestigd is, in geen enkele stad zo vaak heeft opgetreden als juist hier in Tilburg. Bij die wederzijdse liefde past een speciaal programma, één dat tot stand kwam samen met het Transit Festival. Komt goed uit, want de laatste editie, afgelopen oktober, mistte ik vanwege het Laura Auerbach festival, dat in hetzelfde weekend plaatsvond. Twee componisten die de link leggen tussen Vlaanderen en Nederland klinken tijdens dit concert. Maya Verlaak komt daar vandaan, maar studeert hier, terwijl Jesse Broekman Nederlander is, maar er voor koos in Vlaanderen te gaan studeren. Maar zo blijkt gaandeweg het concert: er zijn zeker ook overeenkomsten en dan met name in hun muzikale taal.

Het stuk van Verlaak heet ‘Conditions’ en dat is zeker geen loze titel. De condities waaronder muziek klinkt is hier een thema. De musici staan dan ook niet allemaal voor ons op het podium, dat geldt louter voor slagwerker Joey Marijs, maar staan aan weerszijden van de rijen. Samen met de bijzondere akoestiek van de kapel waar de concerten van De Link altijd plaatsvinden, levert dat een bijzondere klankervaring op. Ook in de muziek gaat het voor Verlaak daarbij primair om klank, ze is zeer bescheiden in het gebruik van melodie en van ritme is ook al geen sprake. Wat veel meer opvalt zijn de stemmige, vrij duistere klankwolken. Klankwolken die gaandeweg het stuk steeds meer diepgang krijgen, zich steeds verder verdichten en waarbij de spanning steeds verder toeneemt. Klankwolken ook waarin de harmonieuze samenhang tussen de diverse instrumenten sterk opvalt. Alleen Marijs, toepasselijk voor ons staand, wijkt hier met zijn vibrafoon van af, iets wat verderop ook voor de gitaar geldt. Een melodie kunnen we dat spel niet noemen, maar het contrasteert wel met die klankwolken. Op ongeveer twee derde zit een boeiende scene, waarin Verlaak de druk wat van de ketel haalt en waarbij de rol van de sopraansax sterk opvalt, als een soort van toverfluit overal doorheen bewegend. Het blijkt een tussenfase, want hierna neemt de hectiek weer verder toe, waarna het stuk vrij onverwacht eindigt.

Broekman zet het slagwerk eveneens centraal, maar nu in de vorm van metalen platen in verschillende grootte, opgehangen aan een dwarsbalk. Marijs produceert er een geluid mee dat wel wat weg heeft van gamelan, het in Indonesië gangbare slagwerk. En ook Broekman maakt gebruik van harmonische klankwolken, of specifieker: hier zou ik eerder willen spreken over klanknevels. Het volume is lager, de klanken hebben soms een bijna spookachtige spanning en op andere momenten weer iets dromerigs. Als “een troebel harmonisch weefsel van zes elkaar schampende instrumenten, een pad van scherven dat navigeert door een labyrinth”, zo zegt hij zelf over ‘will it be like this for a long time, you asked’. Ook hier ontbreekt de melodie en pas verderop worden we iets van ritme gewaar, al blijft dat ook nu beperkt. Dat is na een prachtige scene waarbij we Saskia Lankhoorn op de geprepareerde piano horen, met een geluid als klokken, dat zich mooi verhoudt tot het geluid dat Marijs maakt door met zijn stokken langs die metalen platen te strijken. Twee bijzondere stukken, waarin in beide gevallen de componist er in slaagt om klank voorop te stellen en ons als luisteraars weet mee te nemen op een wonderlijke reis.