De Link, Tilburg – 26 april 2016
Het laatste concert in De Link voor het seizoen 2015 / 2016 brengt ons wederom een dubbelconcert. De Grieks / Nederlandse pianiste Katerina Konstantourou tekent voor twee belangrijke pianostukken uit het hedendaags repertoire: ‘MM 51’ van Mauricio Kagel en ‘Ka’ van Giacinto Scelsi en accordeonist Vincent van Amsterdam brengt een zinderende uitvoering van Sofia Goebaidoelina’s ‘Ex Expecto’ en een nieuw werk van Maxim Shalygin.
‘MM 51’ van Kagel is een bijzonder stuk waarin Kagel hulde brengt aan de Duitse expressionistische film van de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw. Tijdens het stuk loopt er continu een metronoom mee en het pianospel is dan ook te zien als een soort van variatie op de metronoom, ofwel melodie versus ritme. Hoe dan ook, het contrast is boeiend. Het pianospel klinkt eigenlijk nog het meest als een soort van melodische aanzetten waarin zelfs iets van jazz in doorklinkt, maar dan wel dwars en gemankeerd. Echt bijzonder wordt het stuk als tegen het einde Konstantourou met haar bladmuziek begint te gooien en krijst als een heks, vol overgave brengt ze het theater het stuk binnen.
In ‘Suite nr. 10’ met de naam ‘Ka’ van Giacinto Scelsi gaat het er bij tijd en wijlen ook heftig aan toe, maar dan wel op een geheel andere manier. Zoals in veel muziek van Scelsi staat ook hier het toononderzoek centraal. Scelsi was gefascineerd door de begrippen toon en toonhoogte en varieerde dan ook eindeloos met dit gegeven. Eerder schreef ik hierover: “Het belangrijkste kenmerk van de muzikale taal van Scelsi is dat hij eindeloos varieert op één en dezelfde toonhoogte. De verschuivingen zijn dan ook zeer subtiel en miniem. Het gaat meer om verdieping van klankkleur dan van verandering van tempo of ritme. De muziek maakt dan ook een zeer verdichte indruk en heeft een sterk hallucinerende werking, waarbij de luisteraar in een trance geraakt.” Welnu, dit geldt onverkort ook voor ‘Ka’, ook hier is sprake van een sterk verdicht klankweefsel met meditatieve eigenschappen. ‘Ka’ is dan ook te zien als een soort van klankstudie waarin Scelsi iedere keer één noot neemt en onderzoekt op welke verschillende manieren die noot tot klinken gebracht kan worden. Het is bijna vanzelfsprekend dat deze doelstelling van Scelsi bijzonder veel vraagt van de pianist. Het vraagt niet alleen om een perfecte techniek en zeer nauwkeurige timing, de muziek vraagt ook om een visie op de materie en Scelsi’s denkwereld. Konstantourou heeft het zich duidelijk eigen gemaakt en biedt ons dan ook een prachtige blik op die wereld.
Beluister hier Konstantourou’s interpretatie van ‘Ka’:
‘Et Expecto’ van Sofia Goebaidoelina lijkt in zoverre op ‘Ka’ dat het een even intens werk is, maar daar houdt de vergelijking dan ook wel mee op. Want zo abstract als ‘Ka’ is, zo beeldend is ‘Et Expecto’. Het stuk, geschreven voor accordeon solo, ontleent zijn thematiek aan de laatste woorden van het ‘Credo’: “Et expecto resurrectionem mortuorum, et vitam venturi saeculi. Amen.” Oftewel: “Ik verwacht de opstanding van de doden en het leven van het komend Rijk. Amen (Altaarmissaal voor Vlaanderen).” Goebaidoelina maakt in dit stuk op bijzondere wijze gebruik van de mogelijkheden die de accordeon biedt en dan niet alleen van de tonen die het instrument voort kan brengen, maar ook van het ruisen van de balg. Vooral dit geluid verleent aan het stuk de spanning. Passend bij het verhaal dat in het ‘Credo’ wordt verteld – de strijd tussen goed en kwaad in de hemel, de overwinning door Christus gevolgd door het opstaan uit de doden – kiest Goebaidoelina voor een passievolle, bij tijd en wijlen zeer heftige en dramatische aanpak. Van Amsterdam laat zijn accordeon dienovereenkomstig hartverscheurend en theatraal klinken en regelmatig loopt de spanning op tot grote hoogte om uiteindelijk, na alle heftige emoties, met een sobere melodie vol hoop te eindigen.
‘Trembling Music’ dat Maxim Shalygin speciaal voor Van Amsterdam schreef en dat deel uitmaakt van de Dutch Classical Talent tour waar hij de laatste tijd druk mee was, is de rust zelve vergeleken met ‘Et Expecto’. De aanzwellende en wegstervende klanken die Van Amsterdam oproept gelijken op de branding van de zee, in een pulserende cadans. Het tempo loopt meerdere keren op tot een ware uitbarsting van klankkleuren, waarna het geheel stil valt en de cadans weer opgebouwd wordt. Steeds met diezelfde transcendente puls. Mooi is het slot waarin die ene hoge noot als een drone wordt vastgehouden, slechts onderbroken door korte uitbarstingen waarin het gehele instrument trilt.
Vincent van Amsterdam vertelt over de Dutch Classical Talent tour: