De slotdag van de Gaudeamus Muziekweek alweer. ‘Time flies when you’re having fun’ luidt het gezegde dat hier onverkort van toepassing is. De dag ook waarop duidelijk wordt wie de Gaudeamus Award 2016 wint, de Amerikaanse componist Anthony Vine. Een gemakkelijke keuze zal het voor de jury niet geweest zijn, gezien de hoge kwaliteit van de stukken, maar dat Vine de prijs meer dan verdient is zeker. En verder zat ook deze dag weer boordevol prachtige muziek van bijzondere componisten.
TivoliVredenburg, Utrecht – 11 september 2015 – 12:30 uur
Maar eerst in het podium voor Insomnio dat onder leiding van Ulrich Pöhl een drietal zeer fascinerende stukken ten gehore brengt. Het eerste stuk, ‘There’s no lack of void’ van de uit Israël afkomstige Yair Klartag is een stuk bestaande uit uitersten. Het ene moment wordt de luisteraar letterlijk overspoeld door oorverdovende klankgolven op andere momenten klinkt het ensemble fluisterzacht en subtiel. Het ene moment horen we lang aangehouden intense lijnen, het andere moment bijna nerveuze repetitieve momenten. Maar Klartag slaagt er beslist in om die diversiteit op coherente wijze met elkaar te verbinden. Nog veel verontrustender is het nieuwe stuk van één van de genomineerden van vorig jaar, de Turkse componist Utku Asuruglu, ‘yES, i dOESN’T’. Vorig jaar bewees hij al een componist te zijn die het onverwachte niet schuwt, in zijn nieuwe compositie creëert hij een wel zeer creatieve bak herrie. Dat gebeurt echter zo consistent en overtuigend dat het een zeer boeiend geheel oplevert, dat je as luisteraar aan je stoel nagelt. Overigens mede dankzij de prima uitvoering van Insomnio. ‘JungGa’ van jurylid Seung-Won Oh is een compositie in de buitencategorie en behoort tot één van de hoogtepunten van dit festival. Oh verenigt de muziek uit haar vaderland Korea op prachtige wijze met de hedendaagse westerse gecomponeerde muziek. Het is een stuk voor kamerorkest en hobo en won eerder dit jaar volledig terecht de Toonzettersprijs. De hobopartij, hier fenomenaal vertolkt door Eduardo Olloqui, is gebaseerd op de traditionele zangstijl die luistert naar de naam ‘JungGa’ en die zich kenmerkt door lange noten die versierd worden met specifieke vibrato technieken. In eerste instantie het slagwerk en later het hele ensemble creëert een deinend ritmisch geluid dat de luisteraar mee zuigt. Dit geluid en dan vooral door de rol van het slagwerk, in combinatie met die melodie van de hobo, het is bijna te veel. Als onderdeel van dit concert speelt harpiste Miriam Overlach het stuk ‘Things hoped for, Things unseen’ van genomineerde Shih-Wei Lo. Lo won, in de uitvoering van Overlach, in 2014 de compositieprijs van het Dutch Harp Festival met dit stuk. Het stuk handelt over de doodstraf in Taiwan, niet letterlijk maar als “medium…om te bespiegelen en verbindingen te leggen, een ruimte om te luisteren en na te denken over dit soort kwesties in de maatschappij.” Opvallend in dit stuk is de relatie tussen de serene klank van de harp en de veel agressievere, duistere elektronica.
TivoliVredenburg, Utrecht – 11 september 2015 – 14:30 uur
Bijzonder is het programma dat het vijftienkoppige Orkest De Ereprijs biedt met de ‘Best of Young Composers Meeting 15/16′. Voor hun meeting nodigen zij ieder jaar jonge componisten uit nieuwe stukken in te sturen, geschikt voor de bijzondere bezetting die meer weg heeft van een bigband dan van een klassiek ensemble. Een deel van de componisten maakte dan ook optimaal gebruik van deze bezetting en schreef stukken die liggen op het grensvlak van hedendaags gecomponeerd, jazz en pop. Dat geldt bijvoorbeeld voor de Australische Holly Harrisson die met ‘Shoes, Ships and Sealing Wax’ aansluiting zoekt bij de wonderlijke wereld van de Engelse schrijver Lewis Carol en deze wereld perfect weet te vangen in een bonte combinatie van stijlen. Ook de vorig jaar voor de prijs genomineerde Mátyás Wettl benut de mogelijkheden van dit ensemble volledig. De titel ‘Funk my Life’ laat natuurlijk weinig te raden over en dat Wettl het tandem drums – basgitaar nadrukkelijk inzet mag dan ook niet verbazen, net als zijn funky blazerslijnen. Ook ‘Dancing’ van Leonard Evens past optimaal in het geschetste plaatje en smeedt de diverse kenmerken van het ensemble samen tot een swingend geheel. Opvallend is dat een aantal componisten de combinatie van instrumenten en vijf vocalisten aanwendt om persiflage-achtige, licht absurdistische stukken te componeren. Het verst gaat Manuel J. Sánchez García daarmee in zijn ‘De Perfecta Machina Necandi’, oftewel moordmachine. Sánchez García creëert met dit stuk een absurdistische, theatrale wereld die wel wat lijkt op die van Jerzy Bielski. Maar waar Bielski blijft hangen in theater, ten koste van de muzikale inhoud, slaagt Sánchez García erin om ook muzikaal interessant te blijven. Ook Brechtje van Dijk’s stuk ‘Travel Devil’ is licht absurdistisch van toon. Haar toonzetting is speels en de melodieën hebben iets circusachtig, van een fanfare. En dan de twee tenoren die de tekst zingen over een vliegreis, redelijk over de top als in een melodramatische op
Beluister hier ‘De Perfecta Machina Necand’en’Travel Devil’:
TivoliVredenburg, Utrecht – 11 september 2015 – 17:00 uur
Looptail mag, met ‘Thieves’, een muziektheaterstuk van de Griekse componist Thanasis Deligiannis het festival afsluiten. Het stuk gaat over diefstal en dan vooral over het gevolg van de daad op de slachtoffers en is in alles een anticlimax. Ten eerste duurt het stuk veel te lang, is het langdradig en saai. Ten tweede horen we vrijwel geen muziek en wordt er (opzettelijk?) ongelofelijk vals gezongen. In alles een aanfluiting en een geweldig festival als de Gaudeamus Muziekweek onwaardig. En dan ook nog als afsluiting! Begrijpen doen we het niet, maar goed, het is zoals het is.
TivoliVredenburg, Utrecht – 11 september 2015 – 18:00 uur
En dan wint componist Anthony Vine, volledig verdiend, de prijs 2016. Vine was de enige van de vijf componisten met drie sterke stukken op een rij, alleen daarom al verdient hij deze prijs. Of zoals de jury het onder woorden brengt: “Anthony Vine creëert een solide, volwassen, prachtig vormgegeven fragiele klankwereld. Hij weet de identiteit van de verschillende bronnen van geluiden, zoals het gebruik van elektronica, op een uitzonderlijke manier te vervagen.” De jury besloot unaniem de Gaudeamus Award 2016 toe te kennen aan Anthony Vine. Nog even de feiten op een rijtje: Uit de 175 ingezonden partituren van componisten uit 28 verschillende landen nomineerde de internationale expertjury, bestaande uit Seung-Won Oh (1969, KOR), Pierre Jodlowski (1971, FRA) en Willem Jeths (1959, NLD), vijf componisten voor de Gaudeamus Award 2016. James O’Callaghan (1988, CAN), David Bird (1990, USA), Giulio Colangelo (1986, ITA) en Shih-Wei Lo (1985, TWN) dongen ook mee naar het winnen van de Award. Van iedere genomineerde werden tijdens Gaudeamus Muziekweek 2016 drie composities uitgevoerd, waaronder een nieuw werk speciaal geschreven voor ensembles-in-residence Oerknal! en Quatuor Bozzini. De prijs heeft impact, want naast een geldbedrag van € 5.000,- volgt het festival de componist de rest van zijn carrière en draagt de organisatie zorg voor nieuwe compositie-opdrachten, reprises van op het festival gespeeld werk en internationale uitwisseling met festivals en aanverwante organisaties wereldwijd.
Rest me nog een laatste terugblik. Ondanks wat kritische kanttekeningen her en der mag ook deze editie van 2016 weer als geslaagd worden beschouwd. Gaudeamus Muziekweek is een niet weg te denken ankerpunt in de hedendaags gecomponeerde muziek. Dat het festival dit jaar geen subsidie heeft gekregen uit het Fonds Podiumkunst is dan ook niet alleen onbegrijpelijk maar tevens onbestaanbaar. Ons liefhebbers rest niets anders dan volgend jaar verstandig stemmen en dit soort festivals blijven bezoeken.