De Link, Tilburg – 4 oktober 2016
Eén van de vaste waarden in de programmering van De Link is de Meester / Gezel constructie. Ieder jaar nodigen de organisatoren van dit podium voor moderne kamermuziek een inmiddels gerenommeerd musicus uit om samen met zijn of haar leerlingen af te reizen naar Tilburg. Dit jaar ging de uitnodiging naar Bram van Sambeek die als eerste en intussen nog steeds enige fagottist in 2009 de Nederlandse Muziekprijs ontving en die de afgelopen jaren in het nieuws kwam met zijn project ‘Red de fagot’.
Van Sambeek geeft les aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en samen met zijn studenten laat hij ons een avond lang genieten van wat het instrument fagot allemaal te bieden heeft. In solostukken en ensemblestukken horen we de fagot en de mogelijk nog zeldzamere contrafagot letterlijk in alle toonaarden. De studenten floreren om beurten in de stukjes van één minuut die door bekende componisten werden geschreven als onderdeel van het project ‘Red de fagot’ en dat zijn voorlopige hoogtepunt bereikte tijdens de laatste editie van het Holland Festival. Met namen als Louis Andriessen, Kate Moore, Michel van der Aa, Vanessa Lann, Kate Moore en Willem Jeths is Van Sambeek er beslist in geslaagd om de fagot meer in beeld te brengen. Daarnaast zijn het leuke stukjes waarin je de hand van de meesters zeker herkent.
Maar de avond bevat gelukkig ook wat substantieel materiaal. Allereerst mag ‘Rushes’ van Michael Gordon natuurlijk niet onvermeld blijven. De avond begint en eindigt met een deel uit dit stuk van bijna een uur. De keuze voor twee fragmenten is een hele logische, al blijft het jammer dat niet het gehele stuk op het programma staat, maar ja, dan hadden we natuurlijk weer veel anders moois moeten missen. Jammer ook, omdat het zo’n bijzonder stuk is dat hier ook nog eens op een goede wijze wordt gepresenteerd. Door de musici ergens achteraf te laten starten, door de kapel te laten lopen en verspreid door de ruimte positie in te laten nemen, deint en vibreert het geluid door de kapel. Een opstelling die perfect past bij dit transcendente stuk. Bijzonder is ook ‘Woodlands’ van Sebastian Fagerlund en dat Van Sambeek ook onlangs op Cd heeft gezet. Een razend moeilijk stuk dat met zijn stormachtige partijen en lang aanhoudende noten het uiterste vraagt van de fagottist. Regelmatig buiten adem worstelt van Sambeek zich dan ook door dit stuk heen. Maar met glans. ‘Woodlands’ is echter niet alleen een moeilijk stuk, het is ook een overweldigend stuk waarin Fagerlund de kwaliteiten van de fagot optimaal benut. Soms klinkt het instrument poëtisch, bijna liefelijk, terwijl hij op andere momenten de fagot laat grommen en schuren, bijkans klinkend als een machine, vervaarlijk en onheilspellend.
Bekijk hier een eerdere opname van ‘Woodlands’:
Aan bod komen ook een aantal premières. Twee van leerling Matthias As:, ‘Solo voor fagot’ en ‘1 contra 7’, en nieuwe composities van Rieteke Hölscher en Remy Alexander. ‘1 contra 7’ is opgebouwd als een soort van discussie tussen zeven fagotten aan de ene kant en een contrafagot aan de andere kant. Vooral de zeven fagotten in hun samenspel klinken indrukwekkend in dit stuk met drive en dynamiek en ‘de discussie’ wordt met flair gevoerd. Ook ‘Dag Muziek’ van Alexander voor fagot en elektronica is bijzonder. Alexander kiest in dit stuk voor het subtiele idioom van dit instrument en creëert zo een breekbare klankwereld. De elektronica versterkt dit effect nog eens extra.
Als om het laatste beetje twijfel dat bij ons nog zou kunnen leven over de waarde van de fagot weg te nemen heeft Van Sambeek ook nog een paar verrassende arrangementen door het programma heen geweven. ‘Uprising’ van de popband Muse is nu niet bepaald een voor de hand liggende keuze en al helemaal niet voor een compleet fagot ensemble. Maar het werkt wel. Hetzelfde geldt voor ‘Pulling Teeth’ oftewel ‘Anesthesia’. Het betreft hier een solo van Metallica bassist Cliff Burton. Van Sambeek heeft deze solo bewerkt voor fagot! En warempel, die fagot heeft dan wel geen distorsion pedaal maar verder. Hij huilt, schuurt en jammert alsof… Maar goed, mijn tanden zitten er gelukkig na afloop nog in.