Muziekgebouw, Eindhoven – 18 november 2016
Het jaarlijkse TROMP Percussion Festival in Eindhoven pakt dit jaar groots uit met de opening. Met ‘Music for 18 Musicians’ van Steve Reich programmeert het festival één van de belangrijkste stukken uit de minimal music en dus een hedendaagse klassieker. Met vereende krachten kwijten de leden van Asko|Schönberg, Slagwerk Den Haag en Wishful Singing zich van deze allesbehalve gemakkelijke taak. Een extraatje vormen de dansers op een choreografie van Sylvain Groud.
Reich schreef ‘Music for 18 Musicians’ tussen 1974 en 1976 en het stuk vormt een belangrijke mijlpaal in zijn omvangrijke oeuvre. Half jaren ’60 ontdekte Reich de minimal music eigenlijk per toeval. Hij werkte in die tijd met bandrecorders en bemerkte dat twee recorders die tegelijkertijd hetzelfde stuk muziek afdraaien uiteindelijk met elkaar uit de pas lopen. Die verschuivingen fascineerde Reich en leiden tot de geboorte van zijn stijl van componeren. Rond 1974 ging Reich echter op zoek naar uitbreiding van zijn metier, het had volgens hem niet zo veel zin verder te gaan op de oude voet. In ‘Music for 18 Musicians’ gaat Reich dan ook een stap verder. Niet alleen had hij nooit eerder met zoveel musici gewerkt, er zit ook veel meer afwisseling in dit stuk dan in alle stukken ervoor. Reich werkt ook in dit stuk nog steeds met repeterende patronen, maar zorgt voor veel meer afwisseling tussen de delen onderling.
Vanaf de eerste maten van het eerste ‘Pulses’ – het stuk bestaat uit twee ‘Pulses’ aan het begin en het het eind en elf ‘Sections’ – sleept Reich de luisteraar mee met deze bezwerende compositie. Eerst de marimba’s, hier bespeeld door de leden van Slagwerk Den Haag, dan de sopranen die niet zo zeer zingen als wel klanken uitstoten, hier de dames van Wishful Singing en dan die deinende golven van geluid, veroorzaakt door de twee basklarinetten, David Kweksilber en Jasper Grijpink, leden van Asko|Schönberg. Een bezwerend intro. In de diverse secties kleurt Reich het stuk als het ware verder in. Soms ingetogen, soms extatisch ritmisch, dansbaar.
Het is dan op zich ook niet vreemd dat Sylvain Groud in 2013 een choreografie bij dit stuk maakte voor 100 amateurdansers. De opdracht: beleef de sensatie die de muziek van Reich bij je oproept en geef hier uiting aan. In ‘Pulses’ en ‘Section I’ is het nog stil. Als luisteraar zit je je hooguit af te vragen waar Groud die 100 dansers wil laten op een podium dat reeds voor driekwart vol staat met instrumenten. Maar goed, we zien wel. Wat wel opvalt is dat de eerste rijen vrijwel helemaal gevuld zijn met jongeren. Dat stemt blij, want zo vaak zien we dat niet bij hedendaagse muziek. Ook naast me zit een jonge meid van een jaar of 16 heel geconcentreerd te luisteren. En dan in ‘Section II’ verschijnen er ineens een aantal mensen op het podium, waaronder medewerkers van het Muziekgebouw, die al dansend tussen de musici door aan de andere kant weer de coulissen induiken. Als dit het is… Maar nee, even later valt alles samen. Die jongelui voorin zitten op allerlei dansscholen en beginnen nu op de muziek, zittend op hun stoel, allerlei bewegingen te maken. Ook mijn buurvrouw komt in actie. En zo op meerdere plaatsen door de zaal. En naarmate Reich’ muziek energieker wordt, neemt het tumult in de zaal toe. Diverse luisteraars voelen zich eveneens aangesproken en doen spontaan mee en enige tijd later staat de halve zaal in de gangen met Reich’ muziek mee te deinen.
Een bijzondere ervaring is het en omdat dit de opening is van het festival mag het. Het doet wat af aan de concentratie. Bij de luisteraars dan wel te verstaan, de musici voelen zich er duidelijk alleen maar door geïnspireerd.