Theater aan de Parade, ‘s-Hertogenbosch – 2 november 2017 (November Music)
Het blijft natuurlijk apart: een festival, in dit geval November Music – dat tot zondag 12 november een overvol programma met 80 concerten en 25 premières biedt – feestelijk openen met een Requiem. De datum was er wel naar, 2 november is in de Katholieke kalender Allerzielen. De overledenen worden dan herdacht in de vorm van het opdragen van een requiem, oftewel een dodenmis. Een compositievorm die sinds een millennium deel uit maakt van onze cultuur en in steeds andere vormen zich aan ons openbaart.
En toch, waarom eigenlijk niet. Dood en leven, verdriet en vreugde, het hoort immers onlosmakelijk bij elkaar.
Anthony Fiumara die dit jaar de opdracht kreeg voor het schrijven van een nieuw requiem staat dan ook in een traditie en ook hij voegt met dit stuk weer een kraal toe aan een inmiddels lange ketting. Dat deed hij niet alleen. Want weliswaar is er een Latijnse requiem tekst, maar die wordt door hedendaagse componisten lang niet altijd meer gebruikt. Ook Fiumara week uit naar een andere vorm. Wat hij handhaafde waren de titels, maar dat is het dan ook. Filosofe en schrijfster Désanne van Brederode deed de rest. Daarbij was het uitgangspunt van beide kunstenaars niet zozeer het schrijven van een requiem in de klassieke zin, een mis die troost verleent, maar veeleer om stil te staan bij het sterven zelf. Zoals Van Brederode het formuleert: “Het gaat me om soorten sterven – anoniem en in eenzaamheid, of in het dieptepunt van een depressie door eigen hand, of verdronken tijdens het vluchten, of dankbaar en bewust, an een lang leven, of vertwijfeld en woedend en bang, omdat iemand lijdt én nog zoveel plannen had.”
Fiumara is geen componist die op één stijl is vast te pinnen. In tegendeel, hij is iemand voor wie grenzen niet lijken te bestaan en die even gemakkelijk aansluiting zoekt bij de geschiedenis van de westerse gecomponeerde muziek, als bij de minimal music, of bij de dance en de alternatieve rock. Daarbij schuwt hij de melodie geenszins. Sterker nog, in een interview met Mark van de Voort zegt hij “Schaamteloos mooie muziek maken, dat moet gewoon kunnen. Het is lang een taboe geweest, maar ik heb dat gevoel nooit gehad. Muziek maken is vooral ja zeggen en niet: nee dat mag niet.” ‘Memorial Park’ past in die traditie. Schaamteloos mooi is om te beginnen het eerste deel, het ‘Requiem Aeternam’. Opvallend lyrisch steekt Fiumara hier van wel, schatplichtig aan de klassieke traditie. Prachtig gezongen door de de alten en de sopranen van het Nederlands Kamerkoor en prachtig gespeeld door Holland Baroque. Het verschil met de instrumentale passage die Temko aansluitend voor zijn rekening neemt, kan dan ook niet groter zijn. Hier overheerst stevig gitaarspel en martelen de repeterende, door dreunende ritmes de zinnen. Een hoogtepunt is het ‘Dies Irae’, waarvoor Van Brederode een bijna sinistere tekst schreef over de onrechtvaardigheid van het sterven. Het koor zingt dit stuk a capella op een prachtige cadans. Het is één van die geslaagde momenten in dit requiem. Een requiem dat helaas als totale compositie te kort schiet. De veelvoud aan stijlen die Fiumara hanteert is daar zonder twijfel de oorzaak van. Fiumara wil met dit stuk van ruim een half uur iets te veel. Mooie momenten genoeg, een eenheid wil het helaas niet worden.
Tijdens deze editie van November Music wordt er meer muziek van Fiumara uitgevoerd. Zo vindt op donderdag 9 november ‘de Fiumarathon’ plaats.