Grote Kerk / Verkadefabriek – ‘s-Hertogenbosch – 4 november 2018 – 18:30 / 20:30 uur

Twee rode draden lopen door deze twee avondconcerten op de eerste zondag van November Music. Allereerst zijn de vier componisten waarvan we werk horen: Michael Gordon, David Lang, Kate Moore en Louis Andriessen op verschillende wijze beïnvloed door de minimal music. Ten tweede gingen drie van de vier stukken in première tijdens de laatste editie van de Cello Biënnale Amsterdam.

‘8’, heet het nieuwe stuk van Michael Gordon heel toepasselijk. Hij schreef het voor het inmiddels vermaarde Cello Octet Amsterdam dat, zoals de naam al aangeeft, bestaat uit acht cellisten. Een combinatie die Gordon in dit stuk optimaal benut. Vanaf de eerste noten bezorgt hij je kippenvel met zijn stomende klanken. Als een voortdenderende trein laat hij de acht cellisten de patronen aan elkaar plakken. Zij zitten in een kring, wij eromheen en met de prachtige akoestiek van de Grote Kerk creëert Gordon een meanderende rivier van klanken. Soms gaat het er rustig aan toe, kun je de individuele bijdragen van de instrumenten onderscheiden en hoort je hoe de klank zich door de ruimte verplaatst, soms gaat het er echter veel heftiger aan toe en vermengt het geluid zich tot één super cello of tot een orgel! Zo klinkt het in ieder geval helemaal aan het einde.

Gordon betoonde zich al eerder een componist die weet te beroeren en de klank gebruikt om een verhaal te vertellen, bijvoorbeeld op de recente Cd ‘clouded Yellow’ waarop het Kronos Quartet zijn stukken voor strijkkwartet speelt. En ook hier slaagt hij er weer in om meeslepend te componeren, een bijna tribaal ritueel te creëren en de aardse krachten aan te spreken. Mooi is het stuk waarin hij de cello’s pizzicato laat spelen, afgewisseld met een gestreken gespeeld patroon. Gaandeweg horen we steeds minder cello’s dat pizzicato ritme spelen en steeds meer cello’s dat melodische patroon.

Van collega David Lang, samen met Julia Woolf zijn ze beiden verbonden aan Bang on a Can, brengt Amsterdam Sinfonietta een nieuw concert voor cello en sopraan, ‘Prayers for Nigth and Sleep’ geheten. We horen hier Harriet Krijgh op cello en Claron McFadden als sopraan. Lang is een componist die met weinig middelen de emotionaliteit weet aan te spreken. Dat merkten we onlangs tijdens een concert van Cappella Amsterdam met stukken voor koor en dat blijkt ook weer uit dit stuk. Het lome tempo van de strijkers, het werken met een ritme – gespeeld door de cellisten, de contrabassen en het slagwerk, de melodie van de solist en de herhaling in de tekst – iets wat hij ook mooi doet in zijn koorwerken. Tussen de stukken in het eerste deel, ‘night’ die beginnen met “I can” en “I will” zit “I feel”, hier verandert Lang de toon, krijgen we een blues gevoel. Geen wonder want hier verklankt hij het gevoel voor het slapen gaan dat gepaard gaan met angst, onzekerheid en onrust. Het tweede deel van het stuk, ‘sleep’ klinkt passend liefelijk, ontspannen en sereen.

‘Arc-en-Ciel’ werd door Kate Moore in opdracht geschreven van de Cello Biënnale Amsterdam en Amsterdam Sinfonietta samen. Vier cello’s treffen we aan in de binnenring en vijf violen daarbuiten. Die vier solisten spelen ieder een zeer aards klinkende solo terwijl de violen lange bewegende lijnen trekken. Mooi is, zoals we dat vaker in de muziek van Moore aantreffen, de wijze waarop de diverse patronen zich tot elkaar verhouden en ook zij een soort van ritueel weet te creëren. Op miraculeuze wijze valt het bij haar altijd op prachtige wijze samen.

‘Dances’ van Louis Andriessen, een stuk voor sopraan en ensemble, stamt uit 1991 en was oorspronkelijk bedoeld voor de dans ‘De Trap’. Omdat Andriessen volgend jaar 80 wordt, hernam Amsterdam Sinfonietta het stuk, net als tijdens de première met McFadden en schreef Krisztina de Châtel een nieuwe choreografie voor danser Tim Persent en McFadden. Het is een prachtig voorbeeld van het meesterschap van Andriessen dit stuk. De strijkers spelen met kracht en onderschrijven de tekst regelmatig op vrij theatrale wijze. Maar er is ook ruimte voor bijna mysterieuze frases waarin een grote rol is weggelegd voor slagwerkster Ryoko Imai. Middels de xylofoon en de koebellen zorgt ze voor een dwingend ritmisch patroon waar de strijkers zich lyrisch doorheen bewegen. McFadden is groots in haar vocale partij en meer nog dan in het stuk van Lang worden hier een beroep gedaan op haar lyrische en dramatische kwaliteiten. Fantastisch dat Amsterdam Sinfonietta dit klassieke stuk weer uit de mottenballen heeft gehaald.