Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam (Holland Festival) – 16 juni 2019

William Kentrigde is dit jaar Associate Artist Bij het Holland Festival. Zijn overrompelende ‘The Head & The Load’ opende het festival en zijn werk loopt als een rode draad door het programma van dit jaar. Eén van die bijdrages is Paper Music met muziek van Philip Miller, die als componist ook meewerkte aan de muziek voor ‘The Head & The Load’. Twee andere sterren die hieraan meewerkte: de vocalistes Joanna Dudley en Ann Masina, komen we in dit programma eveneens tegen, samen met pianist Vincenzo Pasquariello en Kentridge zelf.

‘Paper Music’ beleefde zijn wereldpremière in 2014 en brengt een aantal filmpjes die Kentridge maakte samen tot een nieuw, uit twee delen bestaand, collage. Opvallend is dat veel van die filmpjes, waarin we soms Kentridge zien in een soort van performance en soms louter getekende figuren, een sterk surrealistisch, bijna dadaïstisch karakter hebben en regelmatig een element van slapstick in zich bergen. ‘Journey to the Moon’ bijvoorbeeld, waar het eerste deel mee opent en waarin Kentridge een espressokopje inzet als een soort van microscoop en zijn koffiemaker als raket. Of ‘Nubian-Landscape (Metronomes)’ waar we een tafel zien met een serie metronooms erop, de pyramides verbeeldend. Dudley en Masina zingen teksten in het ritme van de metronooms, bewegen mee en vertragen hun zang en bewegingen tot slow motion als de film vertraagt en dat alles op staccato gespeelde pianoklanken. Ronduit hilarisch is ‘Shards’ waarin we twee Kentridges naast elkaar zien staan, terwijl ze ieder stukken papier, landkaarten en foto’s als een telefoon naar hun oor brengen. Bij ieder stuk papier hoort een ander geluid dat door de beide dames middels een platenspeler wordt verklankt. De twee Kentridge figuren brengen steeds meer bladen tegelijkertijd naar hun oor, wat leidt tot een regelrechte kakofonie. ‘Tide Table’ is dan weer veel subtieler, een dag aan zee verbeeldend met een grote diversiteit aan personages. Dudley speelt ukelele en Masina horen we hier in duidelijk Zuid Afrikaanse zang. Ook ’Other Faces’ heeft een serieuzere ondertoon. Prachtig hoe Kentridge hier tekeningen een ruzie na een auto ongeluk verbeelt, waarbij de twee chauffeurs ongegeneerd naar elkaar schreeuwen. Uit alles blijkt dat er echter veel meer aan de hand is en dat raciale spanningen hier een uitlaatklep vinden.

In het tweede deel – ‘Paper Music Suite’ zet Kentridge de eerder ingeslagen weg voort. Ronduit hilarisch is ‘Lullaby for House Alarm’ waarin Masina een slaapliedje zingt en Dudley het voorlezen van de gebruiksaanwijzing van een alarm afwisselt met de geluiden die zo’n ding maakt bij het afgaan. Het geheel culmineert in een explosie van vocale klanken. Veel serieuzer gaat het toe in ‘Looking at a Tree – Waiting for the Sybil’ dat in wezen gaat over het fenomeen van de tijd, de werking van herinnering en het vergeten. ‘iBook’ is dan weer grappig, handelend over het leren van een taal middels het nazeggen van woorden. Het levert een schitterend duet op tussen Dudley en Masina. Een waterval van klanken op het scherpst van de snede.