Theaters Tilburg, Tilburg – 30 september 2020
Het eerste concert van de Philharmonie zuidnederland kreeg als titel ‘Chaos’ mee, iets dat niet slaat op de uitvoering maar veeleer op de bizarre tijden waarin we ons op dit moment bevinden en waarin het iedere keer maar weer de vraag is wanneer het volgende concert weer mogelijk is.
Drie eeuwen muziek schotelde het orkest ons voor in deze prachtige concertzaal, waarbij de vrij onbekende Franse Barok componist Jean-Féry Rebel het spits mocht afbijten met ‘Le Cahors’ een deel uit zijn ballet ‘Les Éléments’. Rebel schreef het in 1737, aan het eind van zijn leven, op 71-jarige leeftijd. Je zou het totale stuk als een soort van ode aan de wetenschap, die dan opkomt, kunnen zien waarin het ontstaan van de wereld uit chaos centraal staat. De muziek is typisch voor de Franse barok: statig, met koninklijke allure, beheerst en strak van vorm, maar tegelijkertijd spannend, enerverend en te spelen door een wat kleiner orkest, noodzakelijk in deze tijden. Vandaar ook dat symfonie nr. 60 van Joseph Haydn op het programma staat, naast het ‘Klavierstück in f, opus 79’ van Carl Maria von Weber, die beiden om een wat kleinere bezetting vragen.
Maar we maken zo wel een boeiende reis. In die symfonie van Haydn, die als ondertitel ‘Il Distratto’ meekreeg horen we dan ook al beduidend meer variatie, meer tempowisselingen, meer dynamiek. Tevens gebruikt ook Haydn muziek om een verhaal te vertellen, in dit geval van een verstrooide man. Dat de muziek dan ook aan elkaar lijkt te hangen van stijlen is geen toeval. Von Weber gaat in zijn Konzertstück nog een paar stappen verder, we zijn inmiddels in 1821 beland, aan het begin van de Romantiek en dat hoor je heel duidelijk terug. Een zeer dynamisch stuk waarin Von Weber het effect geenszins schuwt. Sterker nog het is soms bijna over de top. Dat deze componist ook bekend stond als een virtuoos op de piano hoor je hier dan ook overduidelijk terug en hij bedeelde zichzelf dan ook met een aantal prachtige solomomenten. Dejan Lazić is het allemaal op het lijf geschreven. Met de benodigde flair en bravoure werkt hij zich door het overdadige notenaanbod heen zonder daarbij het orkest uit het oog te verliezen. Dirigent Jun Märkl, die zijn sporen inmiddels op de diverse podia ruimschoots heeft verdient, laat intussen het orkest vlammen en brengt ons als luisteraars op het puntje van onze stoel.
Het heden was gelukkig ook vertegenwoordigd. Aart Strootman, voormalig winnaar van de Gaudeamus Award en een componist die regelmatig op deze blog voorbij komt, schreef speciaal voor dit concert een nieuw werk met de passende titel ‘(in)dependence – voor anderhalvemeterorkest’. Het stuk begint uiterst ingetogen met de hoge, schelle klank die je krijgt als je met een strijkstok een bekken beroert. Nauwelijks hoorbaar pizzicato spel van de violen komt erbij, evenals de trompetten, voorzien van dempers. Geleidelijk zwelt het geluid aan tot een wolk van klanken. Altviolen en cello’s voegen zich erbij. Dan doet zwaar koper zijn intrede en wordt de vrij lichte klankwolk gekruist door een duistere. Mooi, want daardoor neemt de spanning toe en krijgt het stuk meer kleur. Dat duister gaat uiteindelijk overheersen, maar wordt daarbij wel steeds onderbroken door klokkenspel, wat geheel alleen nog maar meer impact geeft.