De pianist Reinhold Friedl is naast uitvoerend musicus en als zodanig de drijvende kracht achter het ensemble Zeitkratzer, ook componist. Op ‘KRAFFT’ komen beide werelden samen: Ensemble Zeitkratzer nam voor het eigen label dit stuk voor orkest op samen met het Ensemble 2e2m. Vrijwel tegelijkertijd bracht Sofa Music ‘Alloy’ uit waarop we Friedl horen samen met het Noorse ensemble Lemur en kwam Editions Mego met ‘Animal Électrique’ waarop we Friedl horen samen met de in analoge synthesizers gespecialiseerde Eryck Abecassis.
Maar laten we beginnen met ‘KRAFFT’ dat Friedl in 2016 schreef in opdracht van de Franse staat en dat werd uitgevoerd in Marseille en Parijs en wat tevens de eerste ontmoeting betekende tussen Zeitkratzer en het in Parijs gevestigde Ensemble 2e2m. Bijzonder aan het stuk is dat het geheel unisono is gecomponeerd, waardoor het een zekere massiviteit uitstraalt, iets dat ook duidelijk wordt door de opzettelijk verkeerd gespelde titel. Maar er is meer. Opvallend is dat het stuk in eerste instantie zich ergens heen lijkt te bewegen, er lijkt progressie in te zitten. Maar de schijn bedriegt, het stuk bestaat louter uit een aaneenschakeling van bewegingen, zonder duidelijke richting en zonder een verhaal. Iets dat het stuk een vreemde spanning verleent. Het enige dat echt verandert is de toonhoogte. die verschuift geleidelijk naar steeds hogere regionen om dan vrij onverwacht weer terug te keren naar de massiviteit en de duisternis, maar nu onmiskenbaar voorzien van een element van chaos, wat de spanning nog verder opvoert.
Lemur is een kwartet, bestaande uit de fluitist Bjørnar Habbestad, hoorniste Hild Sofie Tafjord, cellist Lene Grenager en bassist Michael Duch. Samen met Friedl componeerden ze zeven delen ´Component´, die ze uitbrachten onder de titel ´Alloy´ wat weer slaat op de ontmoeting tussen deze musici. Het Engelse woord alloy betekent immers legering, zoals die tussen metalen.
De muziek van dit kwartet plus Friedl past voor het gevoel meer bij de vrije improvisatie dan bij de gecomponeerde muziek. Het bezit dezelfde losse structuur, hetzelfde element van toeval, dezelfde klankwereld die vaak niet is terug te voeren tot de vijf instrumenten. Tegelijkertijd zijn er momenten waarop dit minder geldt, bijvoorbeeld in het tweede deel van de stukken één en zes, waar we te maken krijgen met intieme wolken van klank. In het tweede en het eerste deel van het zesde stuk heeft de muziek dan weer veel weg van een vastlopende machine, met ijselijk hoge klanken tot gevolg, terwijl in het derde stuk weer het toeval regeert. In iedere ‘Component’ presenteert dit kwintet zo ons weer een andere klankwereld, waarin met name de onderlinge samenhang van de vijf instrumenten opvalt, soms onnadrukkelijk, maar vaak ook in een opvallend serene legering van klanken. Het verdere verloop van het vierde stuk en het zevende stuk vormen daar een prachtig bewijs van.
Het idee voor ‘Animal Électrique’ ontstond zo’n tien jaar geleden toen Friedl en Abecassis elkaar voor het eerst ontmoetten in Marseille, maar het was aan François Bonnet, de artistiek directeur van GRM, te danken dat dit stuk er ook echt kwam. Hij vroeg de twee musici om het uit te voeren tijdens het door Radio France in 2019 georganiseerde Akousma Festival. Zes delen bevat het stuk die op de LP vreemd genoeg niet in de meest logische volgorde zijn geplaatst, zo beginnen we met het tweede deel waarin uiterst verstilde klanken ons deel worden. Gaandeweg neemt het volume toe, zwelt het geluid van de analoge synthesizer verder aan, in het eerste deel, dat hierop volgt, wanen we ons daardoor in een industriële omgeving vol ruis en omgevingsgeluid. Een trend die zich doorzet in het derde deel, maar hier horen we ook de oorsprong terug van het stuk: de scheepshoorns, klinkend in de haven van Marseille. Het blijken motieven die we ook verderop in deze fascinerende compositie voor piano en analoge synthesizer tegenkomen.
‘Alloy’ is te beluisteren en te koop via Bandcamp:
‘Van ‘Animal Électrique’ is het eerste stuk te beluiteren via Bandcamp: