STUK, Leuven – 22 oktober 2017
Het Transit Festival is toe aan de tweede en laatste volledige dag. Een dag die mooi begint met de uitvoering in het kader van het MATRIX-Project en een overweldigend vervolg krijgt met de uitvoering van Jennifer Walshe’s ‘History of the Voice’. Verpletterend totaaltheater over de menselijke stem in al zijn facetten door het in Brussel gevestigde vocale kwartet HYOID.
Het eveneens in Leuven gevestigde MATRIX [Centrum voor Nieuwe Muziek] richt zich op gecomponeerde muziek van na 1950 en organiseert onder andere ieder jaar de Nadar Summer Academy die deze zomer zijn achtste editie beleefde. Het programma dat het centrum tijdens het Transit Festival verzorgt, bestaat dan ook uit stukken die tijdens deze Summer School zijn ingestudeerd. Opvallend daarbij is het stuk voor vier cello’s en vier contrabassen van Michael Maierhof. ‘Minus 2’ is het stuk getiteld. Het is bijzonder omdat hij de acht snaarinstrumenten vooraf uitgebreid laat prepareren met wasknijpers. Het levert een bijzonder verrassend klankpallet op waarbij de natuurlijke klank van de acht instrumenten bijna niet meer herkenbaar is. Mooi kun je de klanken daarbij niet altijd noemen, maar boeiend is het zeker. Het heeft vaak veel weg van het geluid van een rijdende trein, een machinepark of andere elektrische apparaten. Onorthodox zijn zeker ook de ‘Quekea’s’ van het duo Jasper & Jasper, oftewel Jasper Vanpaemel, van wie gisteren ‘The Wire’ door Yarn/Wire werd gespeeld en Jasper Braet. De vier musici zitten met even zoveel draadmandjes op schoot waaraan een batterij elektronica is verbonden. Door de juiste aanrakingen met de vingers of met een klein model handventilator wordt een scala aan geluiden in gang gezet. Van noise dat klinkt als onweer tot een zeer lang door resonerende, overstuurde gitaaraanslag. De moeite waard is ook zeker de première van ‘Proprius Capio’, een compositie van één van de deelnemers aan de Summer Academy, Eveline Vervliet. Wat begint als een bescheiden klankonderzoek, getiteld ‘Forschung’ mondt uit in een pittig ritmisch en melodisch stuk met een drumsolo die we niet snel tegenkomen in de gecomponeerde muziek, ze doet daarmee zeker recht aan ‘…und Begeisterung’. In het ‘Coda’ grijpt ze vervolgens weer goed terug naar de rust van het begin. Een leuke en verrassende compositie.
De Ierse componiste Jennifer Walshe creëerde met ‘History of the voice’ een opmerkelijk werk. Strikt genomen is dit eigenlijk niet meer echt een muziekstuk te noemen. Het gaat hier meer om muziektheater. Centraal staat de menselijke stem in al zijn facetten. En, zo blijkt duidelijk uit dit overvolle stuk, dat zijn er veel. In dit stuk dat wordt uitgevoerd door twee mezzosopranen, een tenor en bariton, samen vormen ze HYOID, komen al die facetten en clichés rondom menselijke communicatie in sneltreinvaart voorbij. We zien druk getelefoneer, een sterfscène uit een opera, volstrekt doorgeschoten machismo, een parodie op de vermaakindustrie met “We are here to chill, we wanna make you feel good”, op de new age met één van de spelers die ons zoetgevooisd ademhalingsoefeningen wil laten doen en op de fitness cultuur. Maar Walshe toont ons ook andere zaken. Zoals onderzoek door Stanford University naar zingende figuren op middeleeuwse schilderijen. Computerprogramma’s hebben aangetoond dat de zang heel anders geklonken moet hebben. In een aantal hilarische scenes laat het kwartet horen hoe. Allemaal heel kolderiek, wat overigens onverlet laat dat Walshe ook zeker een boodschap heeft, één die voor een belangrijk deel aansluit op de eerder besproken ‘Lecture about Sad Music and Happy Dance’ van Matthew Shlomowitz. Het zit bijvoorbeeld in de vrij lange scene waarin Els Mondelaars een imitatie instudeert van Tom Cruise. Het betreft hier een video waarin Cruise zijn passie voor de Scientology belijdt en de woorden uitspreekt: “When you drive past an accident. It sounds like anything else. If you drive past, you know you have to do something, cause you know you are the only one that can really help.” Briljant is de manier waarop Cruise dit zegt, hoe zijn intonatie, zijn gebaren, alles in dienst staat van het willen overreden van u en mij. Want dat is natuurlijk waar het allemaal om draait en dan die muziek erbij! Walshe persifleert dit op grootse wijze. En zo zijn er meer van die momenten die je als toeschouwer aan het denken zetten over communicatie, over emoties en hoe de dingen op elkaar inwerken. Even iets zeggen is er nu niet meer bij!
Bekijk hier het genoemde fragment in de toespraak van Tom Cruise: