Noordbrabants Museum – ‘s-Hertogenbosch – 3 november 2018 – 14:00 uur

Twee jaar geleden verraste saxofonist Tom Sanderman ons met zijn eerste Cd ‘The River Beneath Us’, genoemd naar het stuk dat componist Anthony Fiumara speciaal voor Sanderman schreef. Nu presenteert deze saxofonist ‘Whoever You Are Come Forth’ tijdens een concert als onderdeel van November Music met daarop bewerkingen en nieuwe stukken van wederom Fiumara, maar ook van Kate Moore, Aart Strootman en Remy Alexander.

Sanderman heeft een voorliefde ontwikkelt voor muziek die verwantschap vertoont met de Amerikaanse minimal music. Dan kun je natuurlijk die klassieke stukken spelen, deels doet hij dat op ‘The River Beneath Us’, je kunt echter ook componisten die eveneens verwantschap voelen met deze stijl om nieuwe stukken vragen. Dat deed Sanderman met Strootman, Fiumara en Alexander. Alle drie schreven ze stukken voor sopraansax en delay pedalen, het zal geen toeval zijn gezien het feit dat Sanderman nauw betrokken was bij het componeer proces. Dat is overigens uitstekend te horen, of het stukken van hemzelf zijn, zo intens en zorgvuldig speelt Sanderman deze werken. En of het nu om rustige stukken gaat, zoals dat van Alexander of juist om zeer dynamische stukken, zoals dat van Strootman, Sandermans toon blijft messcherp, zijn timing perfect en zijn drive ongeëvenaard.

Beginnen doet Sanderman met een stuk dat niet op het nieuwe album staat: ‘Toespraak’, van de man die wellicht wel het meest het Nederlandse gezicht van de minimal music heeft vormgegeven, Louis Andriessen. De meest cruciale woorden in deze wonderlijke toespraak zijn vervangen door de klanken van de tenorsax waardoor het geheel iets heerlijk absurdistisch krijgt. Oorspronkelijk geschreven voor trombone en spreekstem, klinkt het in de versie voor tenorsax minstens zo goed. Overtuigend is ook de bewerking van ‘Solo for alto flute’ van Fiumara, dat hij voor Sanderman bewerkte voor tenorsax. De combinatie van de tenorsax en een gong, die naarmate het stuk vordert een steeds prominentere rol speelt, is een bijzondere en de klanken van deze twee instrumenten mengen in dit rustige, intieme stuk op prachtige wijze met elkaar. In het nieuwe stuk van Fiumara, ‘Redshift’, zoals reeds opgemerkt voor sopraansax bedient Fiumara zich wederom van relatief weinig muzikaal materiaal, een kunst die Sanderman terecht roemt. We horen series opeenvolgende, trillende noten die iedere keer, maar dan net weer even anders, worden herhaald. Door het gebruik van het delay pedaal lopen die patronen bovendien in elkaar over wat een rijk klankpallet oplevert vol prachtige kleuren.

Zonder meer het meest ingewikkelde stuk is ‘Floating Points on a Fixed Monorail’, één van de sterkere stukken van Aart Strootman. Een patroon van verdichte noten vormt de monorail, terwijl de fixed points worden gevormd door “gekke ornamenten en microtonaliteit”, aldus Strootman zelf. Ornamenten die soms uitstekend passen bij de klank van de monorail maar vaak ook totaal niet. Gelukkig niet, want het zijn juist die dissonanten die het stuk zo goed en verfrissend maken. Net op het moment dat je denkt dat je lekker in de groove zit, schopt Strootman je er hardhandig weer uit. Onmogelijk om te spelen, maar Sanderman laat zich ook hier geenszins uit het veld slaan. Zeer geslaagd is ook zeker ‘Sleeping Water’ van Remy Alexander. Sanderman was reeds vertrouwd met het werk van Alexander door het spelen, samen met sopraan Rianne Wilbers, van ‘Drifting’ dat in september van dit jaar nog volkomen terecht de Tera de Marez Oyens Prijs won. Met ‘Sleeping Water’ gaat Alexander echter nog een stap verder, zijn meesterschap is duidelijk gegroeid. Sanderman vroeg om een sereen stuk voor sopraansax en delay pedaal en dat is exact wat Alexander vervolgens componeerde. En sereen is daarbij nog te koel geformuleerd. Met ‘Sleeping Water’ weet Alexander ronduit te ontroeren. De klankwereld die Alexander hier creëert is intiem, welluidend en met een grote emotionele zeggingskracht. De drone van de delay vormt een tapijt waar de live geblazen wonderlijke noten van de sopraansax als een schim overheen dansen.

Rest nog de bewerking van Kate Moore’s ‘Whoever You Are Come Forth’, waar het album zijn titel aan ontleent. Een regel van de dichter die Moore zo dierbaar is: Walt Whitman. Oorspronkelijk is het stuk voor cello solo, Ashley Bathhgate bracht het in première, maar dat hoor je hier nergens aan terug. Zelden zo’n mooie poëtische melodie gehoord en Sanderman stijgt hier boven zichzelf uit. Wat een passie, wat een gevoel, van deze jongen gaan we nog veel horen!

‘Whoever You Are Come Fort’ is net als het eerste album van Sanderman uitgebracht door Alaska Records.