De Schotse componist Sir James MacMillan is inmiddels geen onbekende meer. Zijn sterk melodische muziek, vaak met een religieuze inslag, wordt door een groot publiek gewaardeerd. Ook in deze blog kwam hij reeds verscheidene keren voorbij. We besteedden aandacht aan zijn opera ‘Clemency’, zijn derde pianoconcert dat de titel ‘‘The Mysteries of Light’ meekreeg en aan ‘Seven Last Words from the Cross’ . Dat MacMillan ook inmiddels een drietal strijkkwartetten heeft geschreven, was mij tot op heden onbekend. Bij Hyperion verschenen ze echter onlangs op Cd, uitgevoerd door het Poolse Royal String Quartet. Alle reden dus om ons hier eens in te verdiepen.
Het eerste officiële kwartet, met de titel ‘Visions of a November Spring’ stamt uit 1988 en werd door MacMillan in 1991 nog een keer herzien. Het stuk bestaat uit twee delen, waarbij het eerste deel te zien is als een prelude op het tweede, veel langere deel. Het begint met één enkele noot die langzaam overgaat in een melodisch patroon voordat we weer bij die ene noot eindigen. In het tweede deel vinden we prachtige passages vol verglijdende noten, ijl en sfeervol, maar ook contrastrijkere passages. Gezien deze klanken lijkt de titel, ‘Visions of a November Spring’, uitstekend gekozen. Dit kwartet ademt de sfeer van de late herfst, met zijn koude nevels en sfeervolle landschappen.
Het tweede kwartet, dat MacMillan schreef in 1998, kreeg als titel ‘Why is this night different?’ mee. De titel slaat op de vraag die het jongste kind stelt op Sederavond, voorafgaand aan het Joodse Pesachfeest waarin de uittocht uit Egypte onder Mozes wordt herdacht. Een verhaal dat de vader van het kind vertelt als antwoord op de bovenstaande vraag. Het kwartet, dat bestaat uit één lang deel, vangt aan met een fragiele melodie van de eerste viool, pizzicato begeleid door de altviool, waarna een serie variaties volgt. Dit kwartet heeft een sterk verhalende structuur, met een ietwat mystieke ondertoon, iets wat meer werk van MacMillan kenmerkt. Wat verder opvalt is de brede range van muzikale uitingen. Aan de ene kant vinden we zeer verstilde passages aan de andere kant heftige, dramatische uitbarstingen. Het past allemaal bij het verhaal dat er verteld wordt op Sederavond. Een prachtig kwartet en fenomenaal gespeeld.
Bij het uit drie delen bestaande derde kwartet, uitgebracht in 2008, schreef MacMillan: “Just the notes and nothing but the notes”. Hier dus geen thema’s en verhaallijnen als in de eerste twee kwartetten, maar gewoon muziek. In het eerste deel, dat is opgebouwd als een traditionele sonate, staat een folkachtige melodie centraal, prachtig uitwaaierend over de vier instrumenten en uitlopend in een fabelachtige climax. Het tweede deel bestaat uit verstilde momenten, doorsneden met korte ritmische fragmenten, telkens met een andere klankkleur. Het derde deel is lyrisch, meditatief van toon, brengt ons in hogere sferen, letterlijk en figuurlijk en vormt een prachtige afsluiting van MacMillan’s beste strijkkwartet tot nu toe.
Het Royal String Quartet heeft in de afgelopen twee decenia zijn plaats verworven binnen de wereld van strijkkwartetten die zich toeleggen op hedendaagse muziek. Niet alleen spelen ze overtuigend de kwartetten van bekendere componisten, ook breken ze een lans voor jonge componisten. Zo besteedden we hier eerder aandacht aan de kwartetten van de eveneens uit Polen afkomstige Andrzej Kwieciński. Met de kwartetten van MacMillan weten ze eveneens raad. Het leidt tot een serie gloedvolle vertolkingen.
Bekijk hier een korte introductie op het album: