Begon de jazz ooit met de piano? Wel als we ragtime als jazz zien, wat niet door iedereen wordt gedeeld. De meest bekende van het stel was Scott Joplin, geboren in 1868 in Texas. Er loopt geen directe lijn van hem naar Harlem in de jaren ’20 en pianisten als James P. Johnson, Willie “The Lion” Smith, Duke Ellington en Fats Waller, maar invloed was er zeker. En de lijn kunnen we doortrekken naar Oscar Peterson, Ahmad Jamal en uiteindelijk Bill Evans, die hier de afgelopen dagen voorbij kwamen. En ja uiteindelijk ook naar Satoko Fujii, de Japanse pianiste die al sinds half jaren ’90 haar stempel drukt op de geïmproviseerde muziek. Twee recente duo albums laten die traditie horen, maar vooral wat er sindsdien ook allemaal is veranderd. Voor Fundacja Słuchaj! nam ze ‘Thread of Light’ op met bassist Joe Fonda, en bij Ayler Records verscheen ‘Perpetual Motion’, een album dat ze opnam met gitarist Otomo Yoshihide.
Die wortels horen we mooi terug in het fel ritmische spel op ‘Fallen Leaves Dance’, het tweede stuk van ‘Thread of Light’. Maar wat een ontwikkeling heeft ‘de jazz’ sindsdien doorgemaakt. Een ontwikkeling die zeker niet los is te zien van de ontwikkeling binnen de hedendaags gecomponeerde muziek, waar dit stuk eveneens sporen van draagt. Iets dat nog sterker geldt voor een stuk als ‘Reflection’, dat vanwege de nadruk op klank eerder associaties oproept met de muziek van John Cage, dan met jazz. Daar heeft Fujii sowieso affiniteit mee, iets dat zeker ook geldt voor de twee partners waarmee we haar op deze albums horen. Fonda bijvoorbeeld hanteert hier de contrabas en de cello veel meer als een aan de piano gelijkwaardige bron van klank, dan als een begeleidingsinstrument van diezelfde piano. In ‘Anticipating’ en ‘Haru’ klinken piano en contrabas dan ook in perfect harmonisch samenspel. En beluister via Bandcamp beslist ‘My Song’, schitterend zoals Fonda hier volledig solo de melodie speelt op zijn contrabas. Bijzonder is ook ‘Wind Sound’ waarop we Fonda op fluit horen en Fujii rechtstreeks met de snaren van haar piano in de weer is.
Ondanks dat zowel Fujii als Yoshihide uit Japan komen en ze beiden al enkele decennia actief zijn, was een duo album er nog niet eerder van gekomen. Het uit vier delen bestaande ‘Perpetual Motion’ is dus een debuut. Maar al snel wordt duidelijk dat de twee een gemeenschappelijke basis hanteren: de liefde voor klank. Riep ‘Thread of Light’ al associaties op met Cage, dat geldt nog sterker voor dit boeiende album. Deels wordt dat veroorzaakt voor de onorthodoxe wijze waarop met de instrumenten wordt omgegaan. Het duurt minuten voor ik Fujii een toets hoor aanslaan en Yoshihide is duidelijk veelvuldig met een strijkstok in de weer. Verderop loopt de dynamiek onmiskenbaar op en brengt Yoshihide noise-achtige klanken het stuk in. In het tweede stuk neemt de melodie wat meer plek in en is er ruimte voor Fujii’s prachtige pianospel, toch is ook hier de meer experimentele tweede helft het meest de moeite waard. Fujii’s krachtige aanslagen en Yoshihide’s aan rock gerelateerde klankexplosies doen je op het puntje van je stoel belanden. De bijzonder ingetogen, verstilde passage aan het begin van het derde deel komt aansluitend als een verrassing. Spookachtige klanken legt Yoshihide onder Fujij’s spel. Lang duurt het echter niet. Al even bijzonder gaat het eraan toe in het vierde deel, met sfeervol vliedende klanken.
De albums zijn (deels) te beluisteren via Bandcamp en daar ook te koop: