TivoliVredenburg, Utrecht – 9 september 2023

De laatste jaren probeert het Gaudeamus Festival zich breder te profileren door niet louter concerten met hedendaags gecomponeerde muziek aan te bieden. Het paradepaardje in dit streven is de zaterdagavond in de bovenzalen van TivoliVredenburg. Gisterenavond klonken er dan ook hedendaags gecomponeerde stukken in concerten van Quatuor Bozzini en Orkest De Ereprijs, maar kon er ook gekozen worden voor  zeer divers muziektheater voorstellingen en was er ruimte voor muziek die meer in de categorieën ‘pop’ en ‘experimenteel’ valt, zoals de uit Guatamala afkomstige Mabe Fratti. Wat daarbij ook zeker opviel is dat steeds meer componisten en gezelschappen kiezen voor muziek met een boodschap, waarbij actuele thema’s als klimaatverandering, gender- en machtsongelijkheid en de druk van de technologie een plaats krijgen. Iets dat we ook al terugzagen bij twee voor de award genomineeerde componisten:  Zara Ali, en Artun Çekem.

Zo vond ik de Vlaamse voorstelling ‘Lalalei’ zeker bijzonder. Het gaat hier om een productie van het gitaarkwartet Zwerm, aangevuld met slagwerker Karen Willems, de vocaliste Sarah Akbari en als verteller Marie Phillips. Phillips vertelt hoe ze op een feestje een man tegen het lijf liep die ze herkende als een klasgenoot, maar tevens als de verkrachter van een toenmalige vriendin. Hij was zich natuurlijk van geen kwaad bewust, daar is het niet het type man voor, maar ook zij ging helemaal mee en hield haar mond. Mooi om te horen hoe ze hier op reflecteert en aan ons laat weten dat ze liever voor een verhaal kiest uit de Odysseus. Dat van koninging Procne en haar zuster. De beide vrouwen beleven de nodige traumatische ervaringen door het machtsmisbruik van de koning, maar slaan uiteindelijk wel keihard terug. Is dat de oplossing? Phillips kan het niet zegt ze en bovendien: “after you told the story, what are you gonna do about it?” Dat mag dan waar zijn, maar er moet wel iets gebeuren. Bijzonder is ook dat de voorstelling voor een groot deel bestaat uit slaapliedjes uit diverse culturen, alle gezongen door Akbari, waarvan Philips stelt dat ze alle geboren zijn uit de angst voor het duister. Kinderen zijn bang voor het donker omdat ze niet weten wat daar buiten is, moeders zijn bang juist omdát ze weten wat er buiten is. En daar ligt natuurlijk wel de kern van het probleem en hoe zeer ik Phillips ook begrijp, ze zal zich toch uit moeten spreken, alleen verhalen vertellen is niet genoeg.

Veel hangt samen met macht en machtsmisbruik, een gegeven dat Moritz Eggert oppakt in ‘Master and Servant’, een stuk dat wordt uitgevoerd door Orkest De Ereprijs, onder leiding van Gregory Charette en met slagwerker Konstantyn Napolev als solist. Een boeiend en veelzijdig stuk waarin Eggert de machtsbalans tussen dirigent, solist en musici in het orkest aan de orde stelt: wie leidt wie? Formeel, maar ook in de praktijk? Met andere woorden: hoe gaat een flamboyant en duidelijk aanwezig man als Napolev om met een dirigent die ook zijn stempel wil drukken? Door Eggert let je daar nu op en dan zie je dat dit zeker spanning oplevert. Macht speelt ook zeker een rol in het nieuwe stuk van BAKUDI SCREAM, het alias van Rohan Chandler, de man die vorig jaar de award won. Aangezien ik vorig jaar het festival niet bijwoonde, kende ik zijn muziek nog niet, iets dat ik nu wel als een gemis ervaar. Dit vrij abstracte en voor mij op sommige momenten ongrijpbare stuk, gemaakt in samenwerking met vier leden van Moving Strings, dat ook gisteren al wist te verrassen en kunstenares Kate Watson-Wallace weet op meerdere fronten te verrassen. Wat duidelijk wordt is dat we van God eindelijk verlost zijn. Veel maakt dat niet uit, want zijn vier ‘ritual cardinals’, in rode ku klux klan achtige gewaden maken nog altijd de dienst uit. De HINDOO HACKER, een rol van Chandler zelf, wordt danig door hen dwars gezeten en uiteindelijk, in een prachtige scene met muziek die het midden houdt tussen hardcore techno, noise en postrock, gemarteld. Hulp krijgt hij louter van ‘Boost Beast’, een in zwarte netkousen en sexy lingerie gestoken Watson-Wallace, met zowel aan de voeten als aan de handen sexy laarzen met naaldhakken. Samen vinden ze uiteindelijk een uitweg en weten  de vijand te verslaan.